Wat staat HO te wachten?
De cijfers en lijnen in het Kunduz-akkoord zijn nu helder,dankzij de brief aan de Europese Commissie waarin Nederlandsanering en hervorming vastlegt. Wat zijn de meest opvallendeaspecten in het totaalbeeld? Waar moeten HO-instellingen, studentenen docenten nu rekening mee gaan houden?
Pikante punten bij salarissen
Minder leuk is het akkoord voor bestuurders en managers die bijhun vertrek een fors bedrag mee krijgen, een verschijnsel dat ookin de onderwijssector, onderzoek en academische ziekenhuizen nietongebruikelijk is. In het fiscale deel van het stuk voor Olli Rehnstaat: “Daarnaast wordt de werkgeversheffing op excessievevertrekbonussen verhoogd van 30 naar 75%.”
Omdat deze ingreep een zeer forse opbrengst moet krijgen,verneemt ScienceGuide dat deze extra aanslag al opwachtgeldregelingen tot ver beneden de Balkenende-norm zou gaantoeslaan. Het is met dit soort nog niet precies uitgewerkteelementen in het akkoord daarom niet vreemd, dat het CPB nu nogniet tot heldere doorrekeningen kan komen. Dat raakt zekerook het volgende punt in de afsprken rond de inkomens.
Want zeker zo pikant is de extra heffing op de hogeinkomens à €500 mln. Als die gericht zal worden gelegd op desalarisinkomens van burgers, dan zal ook deze tot ver beneden deBalkenende-norm toeslaan. Zo hoort ScienceGuide datbij de eerste uitwerkingen met schrik is vastgesteld, dat dan veeldocenten in het HO, toponderzoekers en mensen in de academischeziekenhuizen een forse tegenvaller te wachten staat. Den Haag is alaan het bijplussen achter de schermen en het CPB wacht nog maareven af.
Bevriezing met meevaller
Dat de onderwijssalarissen bevroren worden – net als andereambtelijke sectoren, maar niet de zorg en sociale uitkeringen – isop zichzelf al opvallend. Een salarisbevriezing van alle ambtenarenen uitkeringen stond nog in het bijna-Catshuisakkoord van VVD, PVVen CDA.
De marktinkomens behouden in de nieuwe afspraken echter hunnoodzakelijke flexibiliteit, ook om de binnenlandse bestedingenniet onnodig scherp af te remmen. Het onderwijs wordt eldersvoldoende tegemoet gekomen, menen de 5 fracties: met de schrappingvan de passend onderwijs ingreep waar nog een hele Arena vol tegente hoop liep. Zelfs D66, GL en CU vonden dat de sector daarmeeadequaat bediend was voor 2013.
Er zit in elk geval één meevallertje bij: extra geld om dekwaliteit te versterken. De minister van OCW mag voor 2013 met hetveld toch nog iets doen om binnen het geheel van de bevrorenonderwijssalarissen een impuls uit te delen. In het stuk aanBrussel wordt op bladzijde 12 opgemerkt, dat “in overleg met desector” een bedrag van €75 miljoen extra zal “worden uitgetrokkenom de kwaliteit van leraren en schoolleiders te versterken.”
Forse bezuiniging toch in aantocht
De – deels nog vertrouwelijke – bijlagen bij het Kunduz-akkoordkennen enkele akelige boodschappen. In totaal moet nog zeker €1miljard aan besparing ingevuld worden op de begrotingen. Alleen al€875 mln door ‘efficiencyvergroting’ in onderwijs en zorg en nogeens zo’n €500 mln op de rijksbegroting in enge zin, dus ook opOCW-uitgaven. Omdat de zorg sector op allerlei ‘PVV’-posten alflink gekort zal worden, zou het onderwijs hier extra getroffenkunnen worden.
Een efficiencykorting van enkele honderden miljoenen kan daaromin 2013 de scholen, HBO en WO nog overvallen. Onhelder is nog ofdeze ingevuld wordt door een kaasschaaf over allen of door eenprijscompensatiebeperking. Dat laatste zou echter weinig opleverenvoor de schuldreductie, omdat de inflatie in Europa hardnekkig laagblijft. Een generieke korting over alle posten is daarom teverwachten, zodat alle instellingen een extra internebezuinigingsoperatie te wachten staat.
De verdwenen hervorming
Heel anders dan in het bijna-akkoord in het Catshuis is er voorhet HO nu geen concreet uitzicht op extra investeringen vanuit deinvoering van een sociaal leenstelsel. Alle partijen houden dekaarten tegen de borst nu de bezuinigingsopbrengst à €2 miljard vaneen leenstelsel (nog) niet direct nodig blijkt voor demeerjarenramingen.
Waarom doen ze dat? Omdat het attractief is vooralle betrokkenen. Het CDA en CU kunnen hun voorkeur voor behoud vande basisbeurs overeind houden. In de komende campagne kunnen zij degezinnen in de lagere en middeninkomens hiermee als betrouwbareverdedigers van hun positie en koopkracht aanspreken. VVD, D66 enGL kunnen verschillende, eigen varianten van een leen- enstudietax-stelsel aan de man brengen. Bovendien bieden zij SP, PVVen PvdA dan weinig aanknopingspunten om zich te profilerentegenover de 5 fracties als geheel, want ook zij zijn hier sterkverdeeld.
De liberale onderhandelaars moeten dit in eigen kring nog weluitleggen. ScienceGuide verneemt, dat binnen de VVDverbazing heerst, dat het leenstelsel als hervormingswinst uit hetCatshuis-akkoord opeens verspeeld is. En dat terwijl nu met D66, GLen CU erbij een snelle aanpak hiervan mogelijk was geweest. Menvoelt zich door de concurrerende liberalen van D66 op dit puntlelijk in de steek gelaten.
Zijlstra kan stug door
Sommigen in het HO dachten direct na de val van Rutte-I dat zijhiermee verlost zouden zijn van het beleid van Halbe Zijlstra. Maarzij juichten te vroeg. De prestatieafspraken zijn allerminst vantafel. Geen van de 5 fracties ziet iets in het lamleggen van devertaling van ‘Veerman’ in kwaliteitsbeleid. Geen van hen wilbovendien de koepels het plezier gunnen om met succes nu toch nogwat zand in de machine te kunnen strooien.
Dat houdt in dat Van Vughts Review Commissie onverdroten doorkan met haar werk. Dat is ook voor een volgend kabinetaantrekkelijk, zo lijken de 5 fracties te denken. De nieuwebewindslieden kunnen dan immers een vliegende start kunnen maken,voorzien van misschien wel €1 miljard extra smeermiddel.
Want dat zou bij een invoering van een leenstelsel per 1-9-2014mogelijk zijn, gelet op de vorkeuren van VVD, D66 en GL engelet op het bijna-akkoord in het Catshuis van VVD, PVV en CDA. Enmet een coalitie waarin toch nog de PvdA zou willen meedoen, is diteveneens een haalbare kaart, want ook Samsom zegt vast te willenhouden aan een sociaal leenstelsel.
Risico van triomfalisme
De VVD zegt zelfs expliciet tegen ScienceGuide, datopgetogen tweets als die van Fontys/Amarantis-voorman MarcelWintels over een einde aan Zijlstra’s beleid reden te meer zijn, omniet te versagen. “Wij zijn nog lang niet klaar,” zegtHO-woordvoerder Anne-Wil Lucas bijvoorbeeld. “Dat victorie kraaienvan Wintels, dat gaat ze in het HBO en bij de HBO-raad nog lelijkopbreken!”
Binnen het HBO krijgt zulk triomfalisme ook maar beperkte steun.Inholland wil bijvoorbeeld niet weten van een verlamming van hetbeleid. Deze hogeschool en vele andere rekenen juist op de dynamiekvan profileringsafspraken en de middelen die daarvoor beschikbaarzouden komen. Zij hebben er geen behoefte aan, datzwaartepuntverdelingen die zij met ‘buren’ in HBO enWO afspreken en die steun uit bedrijfsleven, topsectoren enOCW verwerven, nu worden stil gelegd.
Men hoopt zelfs dat het wetsvoorstel voor de aanscherping van debesturing en kwaliteitsbewaking niet controversieel verklaard zalworden, als de Raad van State daar naar verwachting mild over zouoordelen, zo hoort ScienceGuide. Zijlstra kan dusverder.
