Hoeveel lijken nog in de kast?

Het Financieele Dagblad kwam op maandag met het bericht dat deVU rentecontracten heeft die “voor 80 miljoen onder water staan”.De Universiteit Leiden bezit rentederivaten met een negatievewaarde van €5,2 miljoen. De onderwijsinstellingen haddenderivaatproducten gekocht om in de toekomst leningen tegen eengunstig rentepercentage af te kunnen sluiten.

Maar: “De derivaten moesten de universiteiten beschermen tegeneen rentestijging. Omdat de rente alleen maar is gedaald, moetLeiden elk jaar ruim €1 miljoen betalen aan de bank waarmee eencontract is gesloten. De VU deed dat ook, tot zij halverwege 2011extra derivaten nam om ook de rentedaling af te dekken. Terwijl zede lening waar het allemaal voor bedoeld was, nog altijd niet heeftafgesloten.”

Uitkomst onderzoek in oktober

De Onderwijsinspectie blijkt al enige maanden bezig te zijn met eenonderzoek naar het derivatenbezit bij alle onderwijsinstellingen.Woordvoerder Jan Willem Swane verwacht dat het in oktober overonderzoek gerapporteerd zal worden. Er loopt trouwens momenteel nogeen tweede onderzoek, zo laat Swane weten, een onderzoek naar de financiële positie van het MBO.

Aanleiding voor deze beide onderzoeken is de onzekerheid die ermomenteel is over afgeleide financiële producten tegen deachtergrond van een zwakke economische groei. “Derivaten kunnen opzich best verstandige producten zijn, als ze maar gekoppeld zijnaan een werkelijke lening.” Volgens het FD-verhaal blijkt dit voorde VU in elk geval niet op te gaan. De lening waarvoor de derivatenooit zijn gekocht, is nog nooit afgesloten.

Wie zit er op die €35 miljard?

ScienceGuide-columnist Pieter Omtzigt waarschuwde al in april van dit jaar voor grote verliezen diezich tot nu toe aan het oog onttrekken. “De pensioenfondsen hebbenzich ingedekt tegen lage rentes. Daarvoor hebben ze derivatengekocht die maar liefst 44 miljard euro waard zijn. Dan moet iemandanders dus de tegenovergestelde derivatenpositie hebben”, steltOmtzigt droogjes vast.

“Zo werkt dat nu eenmaal met derivaten. Die partijen mettegenovergestelde posities kunnen partijen in Nederland en in hetbuitenland zijn, maar het kan ook een zakenbank zijn die zelfderivaten verkocht heeft zonder het tegenpartij-risico af tedekken.”

Er moeten organisaties zijn die op ruim 40 miljard euro aanschulden zitten. Een aantal verliezers heeft zich al aan debuitenwereld bekend gemaakt. Allereerst woningcorporatie Vestia dievoor €3 miljard het schip in ging. Recentelijk kwam SlibverwerkingBrabant uit de kast en nu is de beurt aan enkeleuniversiteiten.

Een eenvoudig rekensommetje leert dat de kous daarmee nog langniet af is. Omtzigt stelt dat er nog zo’n € 35 miljard aanverlies over is. “Daarop zit iemand, en die zegt niets. Dat iszorgelijk in de huidige economische omstandigheden.” Intussen isook de Tweede Kamer doordrongen van het belang van het onderwerp:een debat over derivaten staat nu bovenaan de lijst na de verkiezingen, een reden temeer voorOmtzigt om zijn voorkeurscampagne kracht bij te zetten.

Dure derivaten voor Harvard

Overigens kan het allemaal nog veel erger: in 2009 moest Harvardeen verliespost van $500 miljoen op derivaten wegsteken.Bloomberg meldde toen: “Harvard paid $497.6 million toinvestment banks during the fiscal year ended June 30 to get out of$1.1 billion of interest-rate swaps intended to hedge variable-ratedebt for capital projects, the school’s annual report said. Theuniversity in Cambridge, Massachusetts, said it also agreed to pay$425 million over 30 to 40 years to offset an additional $764million in swaps.”