Onderzoeksuniversiteiten pal voor vijfde vrijheid
De Europese vrije onderzoeksruimte houdt volgens Deketelaere in,dat naast het vrij verkeer van personen, goederen, diensten enkapitaal zou dit de ‘vijfde vrijheid’ moeten worden: het vrijverkeer van kennis.
Kurt Deketelaere: “Het MoU gaat terug op de discussie of er nueen Europese Richtlijn zou moeten komen om dit te realiseren, ofdat dat via afspraken met Europese lidstaten en stakeholders kan.Vanuit LERU zijn wij nooit bang geweest voor een richtlijn. Bottomline blijf ik ervan overtuigd dat je vrij verkeer van kennis nietkunt realiseren zonder wetgeving. De andere Europese vrijheden zijnook alleen gerealiseerd dankzij wetgeving.”
Maar dan neemt niet weg dat Deketelaere toch van harte meedoet inde vrijwillige afspraken met de Europese Commissie, onder meer ophet vlak van open acces, ontwikkeling van carrièrepaden vooronderzoekers en intensievere samenwerking tussen universiteiten bijresearchprojecten. Sterker nog: de eerste draft van het recentondertekende MoU-document was van zijn hand.
Hoe ver willen universiteiten gaan?
“Voor de Europese Commissie was het aanvankelijk moeilijk om in teschatten tot hoe ver de stakeholders bereid waren te gaan”, steltDeketelaere, “Maar na een eerste draft vanwege LERU heeft deCommissie er onmiddellijk op ingepikt. Eigenlijk is het allemaalheel vlot gegaan, vooral wanneer je je realiseert dat desamenwerking met de stakeholders pas op de laatste dag van januariwas aangekondigd. Binnen vijf maanden hebben we iedereengemobiliseerd.”
Alleen ScienceEurope, de organisatie van National ResearchCouncils heeft de Europese Commissie niet aan boord kunnenkrijgen voor een MoU, iets wat voor ieder teleurstellend was.”Hoewel we ScienceEurope nadrukkelijk wél gevraagd hebben om mee tedoen, is de organisatie met een eigen unilateraal statementgekomen.”
“Natuurlijk is het voor ScienceEurope moeilijker dan voor de vierorganisaties die zich middels het MoU wel verbonden hebben. Oppunten als ‘harmonisatie van peer review procedures’ en ‘jointfunding’ werden behoorlijk verregaande engagementen gevraagd.Niettemin is het een gemiste kans: het zijn juist de NationalResearch Councils die hun geld zouden moeten samenleggen om tot eenbetere focus in het Europese onderzoek te komen.”
Twinning met Centraal- en Oost-Europeseuniversiteiten
Liggen de onderzoeksuniversiteiten op koers? Zoals teverwachten, in elk geval zijn de bij LERU aangeslotenonderzoeksuniversiteiten vergevorderd. “Plus: er zijn nog nieuweengagementen aangegaan”, voegt Deketelaere toe. “Voornamelijk hetengagement van twinning. In feite wil dat zeggen dat we ons willencommitteren aan samenwerking met Centraal en Oost-Europese landen,mits een aantal randvoorwaarden vervuld is.”
Een hele stap is dit voor de universiteiten van West-Europawaar zelfs onderlinge samenwerking nog niet altijd makkelijk gaat.Dat het echt kan werken, weet Kurt Deketelaere uit eigen hand: “Ikben nu zelf als hoogleraar aan de rechtenfaculteit van de KU Leuvenbetrokken bij het opzetten van een Centre of Excellence rond hetthema ‘aanpassing aan klimaatsverandering’, samen met deuniversiteit van Malta.”
“Als eiland heeft Malta natuurlijk direct te maken met degevolgen van klimaatverandering en het was ook Malta die als eerstehet thema bij de VN op de agenda zette.” Deketelaere hoopt nu datde Maltese overheid het project als voorbeeld van ‘smartspecialisation’ aanmerkt, en dat het Centre of Excellence daarnageld uit de Europese Structuurfondsen kan ontvangen.
Volgens Deketelaere wordt dit laatste ook hét knelpunt bij deonderhandelingen over Horizon 2020, de opvolger van de Europesekaderprogramma’s voor onderzoek. “De jongste EU-lidstaten zullenvoor hun ja-stem inzake Horizon 2020 boter bij de vis willen, geldvanuit de Onderzoeksfondsen en de Structuurfondsen om hununiversiteiten op een hoger peil te brengen. Wij willen alvasttonen dat we hen via twinning initiatieven willen helpen.”
