Bestrijding van bureaucratie, heus?
“Wie denkt dat iederéén graag zou willen afrekenen metdisfunctionele bureaucratie heeft het mis.” Vanuit datontnuchterend inzicht heeft De Jong – onder meer in onderzoekbij de Kennedy School of Government – nu bij de VU zijn promotieopgebouwd.
Hij wijst er op dat wat voor de een overbodige rompslomp is,voor de ander “een comfortabele bescherming van zijn belang” kanzijn. Ambtelijke molens malen vaak langzaam, maar wel grondig enhardnekkig. Zeker in het uitoefenen van ‘the power to say no’.
Waardeverlies voor iedereen
Dr. Jorrit de Jong onderzocht daarom hoe we effectief met ditprobleem kunnen omgaan. Waarom schiet de aanpak van disfunctionelebureaucratie zo vaak tekort? Omdat al bij het vaststellen van hetprobleem voorbij wordt gegaan aan de gelaagdheid van hetverschijnsel waar de bureaucratie omheen is gegroeid en aan dediverse belangen die meestal onvermijdelijk daarmee in het spelzijn.
Een echt disfunctioneel werkende bureaucratie leidt niet alleentot ergernis en verlies van tijd en geld bij individuele burgers,hoe akelig op zich ook. Zij leidt ook tot waardeverlies voor desamenleving als geheel. Want als overheidsorganisaties nietefficiënt en effectief opereren krijgen de burgers alsbelastingbetalers en deelgenoten in de samenleving collectief geen’waar voor hun geld’.
Hiermee kan er bovendien een structurele onrechtvaardigheidontstaan in de maatschappelijke verhoudingen, maar bijvoorbeeld ookbinnen een HO-instelling als complexe organisatie. Mensen die hetmeest afhankelijk zijn van ambtelijke dienstverlening – ook van dievan een overheid – zijn vaak het minst in staat om hun recht tehalen als het misgaat.
Zoek de oorsprong eerst
Om effectief te kunnen ingrijpen, moet je eerst de oorzaken enbelangen van de problematiek van de betrokken bureaucratiedoorgronden. Regels schrappen heeft bijvoorbeeld geen zin als heteigenlijk mankeert aan de uitvoering. En investeren in betercontact met de klant levert weinig op als het beleid op verkeerdeveronderstellingen rust.
De Jong stelt dat je burgers, ondernemers, professionals,managers en beleidsmakers systematisch moet betrekken bij hetsignaleren, doorgronden en oplossen van zulke problemen en hunoorsprong. Ook moeten er betere protocollen komen voor hetvaststellen van bureaucratie, zodat je soorten disfunctie kuntonderscheiden en ontleden. Ombudsmannen, rekenkamers, en anderewaakhonden kunnen vergaand samenwerken met elkaar en met hetpubliek.
Overheidsorganisaties moeten leerprocessen niet alleen intern,maar ook tussen organisaties vormgeven. Ook hier dus een punt vanaandacht voor het hoger onderwijs en andere comlexekennisorganisaties. De Jong concludeert in dit verband bovendien,dat het veelal verstandiger is om breed te investeren in kleineverbeteringen van onderop dan in dereguleringsinitiatieven vanbovenaf. Zo’n aanpak levert meer inzicht, minder weerstand ensneller resultaten op.
