Leiderschap rond het bed

Nieuws | de redactie
30 augustus 2012 | De patiëntveiligheid in ziekenhuizen is hoger als verpleegkundigen onder leiding staan van een hoofdverpleegkundige met veel leiderschapskwaliteiten. Belangrijk dus voor de HBO-opleiding voor dit vak.

Een hoofdverpleegkundige die over deze leiderschapskwaliteitbeschikt, creëert een werkomgeving waarin verpleegkundigen zich ookzelf beter aan de protocollen houden en niet bang zijn om eventuelefouten te melden en te bespreken. De combinatie van die tweefactoren leidt tot minder medische fouten en daarmee een hogerepatiëntveiligheid.

Dat blijkt uit onderzoek van accountancy-researcher BartDierynck van Tilburg University en organisatiepsycholoog HannesLeroy van de Katholieke Universiteit Leuven dat binnenkort wordtgepubliceerd in het Journal of  Applied Psychology. Via een enquête bevroegen ze 580(hoofd)verpleegkundigen uit 54 teams in vier Belgischeziekenhuizen.

Wringende eisen

Ze richtten zich daarbij op de paradox die veel verpleegkundigenervaren als het gaat om patiëntveiligheid. Enerzijds wordtvoortdurend gehamerd op het volgen van de protocollen voor deomgang met patiënten; anderzijds wordt ook verlangd dat eventuelefouten gemeld en besproken worden met de leidinggevende. Die tweedeeis lijkt te wringen met de eerste: fouten geeft men meestal nietgraag toe, vaak uit angst voor represailles.

Dierynck en Leroy laten in hun onderzoek zien dat dehoofdverpleegkundige degene is die deze paradox kan oplossen. “Hetgedrag van de hoofdverpleegkundige blijkt een cruciale rol tespelen in beide factoren. De hoofdverpleegkundige die beschikt overde leiderschapskwaliteit ‘doen wat je zegt’ laat aan de teamledenzien te allen tijde de daad bij het woord te voegen.

Als de teamleden zien dat de leidinggevende afspraken altijdnakomt en zelf de protocollen ook volgt, worden ze gestimuleerd omzelf ook de protocollen te volgen en voelen ze zich veilig om ookeigen fouten bespreekbaar te maken zonder bevreesd te zijn vooreventuele consequenties”, aldus Dierynck. Uit het onderzoek blijktdat bij teams waar én een sterke nadruk ligt op het volgen van deprotocollen én waar open gesproken kan worden over de missers, intotaal minder fouten worden gemaakt.

Gevoel voor beide aspecten

“Het leiderschap van de hoofdverpleegkundige is uiteraard nietde enige factor die een rol speelt in patiëntveiligheid. Dehoofdverpleegkundige heeft er echter wel grote invloed op”, voegtDierynck toe.

Uit eerder onderzoek bleek al het belang van het gedrag van deleidinggevende voor het creëren van een werkomgeving waarin regelsworden nageleefd aan de ene kant, of een veilige omgeving waarinopen gesproken kan worden over fouten aan de andere kant. Dieryncken Leroy zijn de eersten die laten zien dat de leidinggevendedegene is die kan zorgen voor een werkomgeving die beide aspectencombineert door te ‘doen wat hij/zij zegt’.

Naar aanleiding van het onderzoek hebben de vier onderzochteziekenhuizen zelf een trainingsprogramma voor verpleegkundigenopgezet voor het creëren van een veilige werkomgeving, goed omgaanmet protocollen en het melden van fouten. “Op deze manier kunnenziekenhuizen met relatief weinig investeringen de patiëntveiligheidgemakkelijk vergroten”, aldus Dierynck.

Nog weinig aandacht hier

Volgens Dierynck besteden ziekenhuizen in zowel België alsNederland nog te weinig aandacht aan “de menselijke factor” in hetvoorkomen van fouten. “Patiëntveiligheid wordt nu voornamelijkafgemeten aan het aantal en type gerapporteerde foute,” zegthij.

“Men investeert vaak in het aanleggen van eenrapporteringsysteem waarbij verpleegkundigen fouten via de PCkunnen melden. Hoewel dit op zich goed is, is een systeem alleenniet voldoende. Het is minstens even belangrijk om een omgeving tecreëren waarin verpleegkundigen niet bevreesd zijn om het systeemte gebruiken. Het leiderschap van de hoofdverpleegkundige blijkthier een belangrijke factor te zijn.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK