‘EU is een piramide op z’n kop’

Nieuws | de redactie

6 september 2012 | De EMU is volgens Jaap de Zwaan, de nieuwe Haagse lector Europese Integratie, eigenlijk alleen maar een ‘MU’, want gemeenschappelijk economisch beleid is er nooit gekomen. Als het aan hem ligt, wordt de EU gewoon een aparte staatsvorm.

Wat heeft u het meest verrast sinds u bij de HaagseHogeschool werkzaam bent?

“Het meest verrast ben ik door de grotebelangstelling die er voor het Lectoraat Europese integratie is:vanuit studenten, docenten en andere medewerkers. Het is primair debedoeling dat ik de kennis van de Europese integratie bij dedocenten wat verder probeer op te trekken. Ik zeg bewust ‘watverder’, omdat ik niet wil impliceren dat die kennis er niet is.”De Zwaan heeft niet primair een onderwijstaak, maar wil door middelvan gastcolleges, lezingen, seminars en ‘kennislunches’ ook destudenten van de HHS proberen aan te spreken.

Wat voor onderzoek De Zwaan precies met zijn lectoraat wil gaanuitvoeren, moet nog uitkristalliseren: ‘We zullen in eersteinstantie voortborduren op de actualiteit. We zullen ook proberende kennis over thema’s van bestaande cursussen te verdiepen.Uiteindelijk gaat het erom de algemene Europa-kennis van studentenverder te ontwikkelen, zodat ze die bagage in het beroepsleven meekunnen nemen.”

In de Clingendael brochure Rijk achter de dijken,stelt een van de auteurs dat ‘nationale soevereiniteit eisen, eenpseudo-oplossing voor een pseudoprobleem is’. Bent u het daarmeeeens?

“Ik vind de discussie in Nederland bedenkelijk: erwordt een onterechte tegenstelling gecreëerd van ‘Nederland wildit, maar Brussel doet dat’. In werkelijkheid heeft premier Ruttegewoon ingestemd met teksten waarin, bijvoorbeeld, het Europesetoezicht op de nationale begrotingen en het bankentoezicht wordtaangescherpt. Daarmee wordt de soevereiniteit beperkt. Dat waren weaanvankelijk niet van plan, maar het gebeurde tóch.”

“En wat de EMU betreft, heb ik sterk de indruk dat we de ‘E’ niethebben, dat we verzuimd hebben het economisch beleid van delidstaten meer op elkaar af te stemmen, bijvoorbeeld op het gebiedvan de arbeidsmarkt, sociale zekerheid, belastingen ofpensioenbeleid. Achteraf bezien hadden we dat meer moetencoördineren.”

U bent de Europa-expert, met langjarige ervaring bijBuitenlandse Zaken en Clingendael. In welke richting is deoplossing te vinden?

“Raadsvoorzitter Van Rompuy heeft afgelopen juni eenvoorstel gedaan, een masterplan voor de eurozone. Ik weet dat men daar nu mee bezigis en dat in september een eerste uitwerking van wordt verwacht endat het onderwerp vervolgens op de Europese Raad van december wordtbehandeld. Dat is de bescheiden denkrichting die momenteel demeeste kans maakt.”

Iedereen beschuldigt iedereen ervan een ‘Europeesvergezicht’ te ontberen. Is er een punt op de horizon voor uwstudenten?

“Uiteindelijk gaat het om de vraag hoe debevoegdheden tussen het nationale en het Europese niveau verdeeldworden. Mijn idee zou zijn dat we uiteindelijk voor de EuropeseUnie een aparte staatsvorm creëren, naar VS-model. Momenteel is eenserieus probleem dat beleidsterreinen die in de VS aan het federaleniveau zijn toebedeeld, in de EU bij de lidstaten liggen:buitenlands beleid en defensie. De Europese Unie is als-het-wareeen piramide op zijn kop. Gezien de internationale situatie echteris juist wenselijk dat de lidstaten op buitenlands-politiek terreinmet één stem spreken.

“Een terugkerend probleem is dat van de ontbrekendelegitimiteit van het Europese bestuur: hoe moet dat wordenaangepakt?

“Nu we in een economische crisis zitten, is de vraag, hoe komen weeruit. Dan loop je meteen tegen het onderliggende vraagstuk op: hoecreëren we meer draagvlak bij de burger. Zolang bewindslieden nieteerlijk communiceren naar de burger – en aangeven dat bepaaldebevoegdheden allang zijn overgedragen – kun je niet verwachten datburgers Europese informatie spontaan oppikken. Een minister moetwillen zeggen: ‘we zijn maar een klein radertje in de Europesemachine’. Eerlijkheid is het begin van de oplossing.”

“Wat ook meespeelt, is dat de handhaving van gezamenlijke Europeseafspraken teveel aan de lidstaten is overgelaten. Dat was geengoede benadering, zoals het ontbrekende toezicht op de banken heeftlaten zien. Het alternatief is: meer handhavingsmacht bij Brusselneerleggen, maar dat ligt tegenwoordig niet meer goed bij nationalepolitici.”

Heeft het ook niet iets te maken met deachterblijvende burgerschapskennisin Nederland?

“Waarschijnlijk wel. We zijn eigenlijk een verwendvolk, het gaat ons veel te goed. Dan krijg je van die argumentenals ‘het moet maar eens afgelopen zijn met dat vrije verkeer’. Alsje dat echter doet, tast je de grondslagen van de EU-samenwerkingaan. Dat is natuurlijk het kind met het badwater weggooien.”