OCW in de knel
De voorzet van Wientjes was gedurfd: wetenschapsbeleid hoort bijEL&I als integraal kennisministerie. OCW zou maar beter eensoort jeugdonderwijs departement worden. Vanuit de Jonge Akademiewerd zeer stevig gereageerd. De zuivere kennis zou door dezeinstitutionele herschikking in Den Haag tot “
Vurige omarming
De werkgeversvoorman omarmt vurig en handig het pleidooi van deKNAW-jeugd. Hij onderstreept dat de wetenschap een veel brederebetekenis heeft dan een strikt economische of valoriserende. Decruciale betekenis van toponderzoek voor ons land strekt veelverder dan een bijdrage als dienstmaagd aan een topsectorenbeleid.”Over de inhoud zijn we het dus roerend eens,” benadrukt Wientjesineen stuk in de NRC.
Maar hij draait het betoog van de DJA-toppers vervolgens in zijnconsequentie volledig om. Juist omdat dit zo is, zouden juist dezejonge wetenschappers zijn strategie moeten steunen en omhelzen. Watheeft de wetenschap eigenlijk te zoeken bij OCW? Wetenschap is danwel “niet hetzelfde als innovatie”, maar de kansen voor jong talentuit het onderzoek in innovatieve sectoren buiten het laboratoriumzijn wel de meest uitdagende en voor ons land de meestproductieve.
En die kansen zijn in deze tijd niet eenzijdig bèta-gericht,maar in toenemende mate inter- en multidisciplinair. Toonaangevendelanden zetten daarom hun wetenschapsbeleid en innovatiebeleidbijeen, zoals ook de Europese Commissie doet met haar ‘grandchallenges’, de topsectoren van de Unie. Alle reden voor Wientjesom de DJA aan te sporen dit met hem ook in ons land tebepleiten. Zeker nu volgens hem EL&I een “renaissance van hetindustriebeleid” realiseert.
Ondergeschoven kind
Zo’n doelgericht, effectief ministerie acht VNO/NCW een heel watdynamischer en uitdagender beleidsomgeving dan OCW. Met nauwelijksverholen denigratie wijst Wientjes erop dat OCW zich maar beterbezig kan houden met het jeugdterrein van basisscholen tot en metOV-kaart. De echte top van de kennis is en blijft daar “eenondergeschoven kind.” Daar moeten de slimsten als de KNAW endergelijke eigenlijk niet bij willen horen.
Deze denklijn is tegelijkertijd een draai om de oren voor HalbeZijlstra. Deze duwde in 2010 net zo lang met Rutte tegen Verhagentotdat de vice-premier een flink deel van de kennissector bij OCWwilde laten zitten, in ruil voor onder meer de media-portefeuillevoor Van Bijsterveldt. Ondernemend Nederland blijkt dus allerminstonder de indruk van Zijlstra´s performance sindsdien op ditterrein. Dit wilde de bewindsman dan ook niet onweersprokenlaten.
Een hechte eenheid
Het afscheid van Yvonne van Rooy -toevallig zelf een succesvoloud-EZ-bewindsvrouwe- leek een goede gelegenheid voor de VVD-topperom zich publiekelijk tegen VNO-NCW te keren. Waar kon hij dat betervertellen dan in de kring van wetenschappers en HO-bobo’s? HalbeZijlstra deed het subtiel. Hij schetste de grote lijnen voor eentoekomstig kennisbeleid op basis van Veerman en Van Vught. “Er moeteen echte omslag komen van kwantiteit naar kwaliteit,” bij decriteria voor de HO-financiën. Dat vereist een coherent beleidwaarin die kwaliteit centraal staat, aldus Zijlstra.
Pleidooien om zulk beleid in de handen van EL&I te leggenwees hij om die redenen expliciet af. Halbe Zijlstra noemt dit”geen goede keuze.” Dat was in zijn ogen al de kern van het besluitbij de start van Rutte-I. “Die vraag naar één minister was al devraag destijds bij de start van de topsectoren.”
Het HO vereist geen EL&I bewind, maar “een hechte eenheidonderwijs-onderzoek-arbeidsmarkt. Dat zorgt voor de innovatie ineen hoog ontwikkeld land als Nederland.” Heel de kennisketen moetdaarom bij OCW blijven.
Geen warenhuis
Zijlstra had hiervoor overigens beelden in zijn speech die bijEL&I en het MKB zeker zouden aanslaan, meer dan in de lichtgeschokte Domkerk te Utrecht vol wetenschappers.
De universiteit is “geen warenhuis, maar een verfijndespeciaalzaak met eigen profiel.” Een soort delicatessenzaak dus. Ende prestatieafspraken met het HO ziet Zijlstra als een voorschotvoor een “aannemersbedrijf bij de verbouwing van een huis.” Pas alsde volledige prestatie rond was gemaakt en de klant tevreden zouhet bedrag volledig overgemaakt worden.
Wat wil Bos?
Nu Wientjes de aanval op OCW nadrukkelijk heropent en voortzet,wordt het interessant wat hij in de kabinetsformatie ´voor elkaarkrijgt´. Het ontstaan van EL&I was zijn triomf in de vorige. Dedefinitieve degradatie van OCW lijkt zijn doelstelling nu.VVD-informateur Kamp zou daar wel eens voor in kunnen zijn.
De vraag is of PvdA-informateur Bos dit ook ziet zitten. Het isimmers zeer wel denkbaar dat hij een vice-premier voor zijn partijop OCW zal beogen te realiseren, die flinke kennisinvesteringen magdoen en lid van de Zeshoek voor het financieel-economisch beleidzal zijn. Een uitgekleed ministerie is dan precies wat deze nietmoet bestieren.
En de vraag is tevens of de aanstaande fractievoorzitter van deVVD in de Tweede Kamer, Halbe Zijlstra, zich via het regeerakkoordvan collega en partijgenoot Kamp zo willen laten desavoueren. Jezult maar worden geschetst als een mislukt liberaalstaatssecretaris, die blijkbaar de bloei van het bedrijfsleven enhet innovatief herstel van ons land twee jaar in de weg zat.
Klopt de analyse wel?
De analyse van Wientjes is interessant, maar niet zondergevaar. Zijn verwijzing naar succesvolle voorbeelden elders iskwetsbaar. De meest indrukwekkende ‘minister van kennis’ isbijvoorbeeld de vriendin van die Kanzlerin. Maar AnnetteSchavan gaat over het ministerie van Bildung undForschung. Niks Spitzensektoren die bij de mislukteFDP-Vize Kanzler voor Wirtschaft zijnondergebracht. Merkel moet er niet aan denken…..
Ook in de USA is het beeld onder president Obama anders danhier. De innovatieve kennisministeries hebben daar een eigen plaatsen ‘gezonde rivaliteit’. Het onderwijsministerie heeft onderleiding van Arne Duncan zijn machtigste positie ooit binnen eenregering veroverd en geldt als bron van innnovatief beleid. Deleraren in nota bene hun hometown Chicago staakten zelfstegen zoveel veranderkracht.
Het Energy Department is zo mogelijk nog radicaler gebleken alsbakermat van innovatief kennisbeleid en investeringen. Dat FysicaNobel Prijs winnaar Steven Chu dit leidt -een primeur in deAmerikaanse geschiedenis- is daar niet vreemd aan. Wientjes is nogniet met de gedachte gekomen, om Robbert Dijkgraaf terug te halenals minister van EL&I. En voor het onderzoek in ons land blijfthet een punt om over na te denken in dit verband: het Pentagonblijft sowieso een van de meest krachtige aanjagers van R&D envalorisaties.
