Kernfusie testen vanuit Nederland
Het kernfusieproject ITER is een wereldwijde samenwerking vanonderzoeksinstellingen en bedrijven, die samen de meestgeavanceerde fusiereactor ter wereld bouwen in Zuid-Frankrijk.EU-topman Robert-Jan Smits vertelde recent tegen ScienceGuide alover de ongekende betekenis en omvang van dit project, waaraan allegrootmachten der kennis samenwerken. Niet een land of groep natieskrijgt dit op zijn eentje nog voor elkaar.
Neutroneninslag
In 2020 gaat ITER in bedrijf. In het 12 meter hoge en 30 meterbrede reactorvat versmelten waterstofisotopen bij een temperatuurvan honderden miljoenen graden tot helium. Daarbij ontstaanook snelle neutronen die op de reactorwand botsen en hunbewegingsenergie overdragen als warmte.
Bij de neutroneninslag ontstaat kortlevend radioactiefmateriaal. Daarom wordt onderhoud van reactoronderdelen zoalsde first mirrors van een meetinstrument zo min mogelijkuitgevoerd door mensen, maar via op afstand bestuurde robotarmen ineen hot cell.
Augmented reality
Eén contract ging naar het Nederlandse bedrijf HIT, dat voorITER de inzet van augmented reality systemen onderzoektom de lastige taak van remote handling te ondersteunen. De operatordie de robotarmen bestuurt kan de werkruimte van zijn robot alleenzien via 2D beeld op een monitor.
Vaak is het beeld zwart-wit, omdat zulke camera’s beter bestandzijn tegen straling in de hot cell. “In onze virtuele omgevinghebben we alle details van de hot cell gemodelleerd”, verteltHIT-directeur Cock Heemskerk: “als we dat model koppelen aan hetbeeld uit de hot cell, kunnen we bijvoorbeeld computeranimatiesover de opnames leggen om het oog te leiden. Ook denken we aanforce feedback die de operator zachtjes richting de optimalepositie van de robotarm duwt. Voor de ontwikkeling van dit nieuweidee werken we nauw samen met promovendi binnen het STW-programmaH-Haptics.”
Hofleverancier voor het keurmerk
Samen met drie andere Europese partners heeft het NederlandseRemote Handling Study Centre ook een zogeheten raamwerkovereenkomstmet ITER in de wacht gesleept, met een maximale totale omvang van€7,5 miljoen. Zo wil de afdeling diagnostiek van ITER,verantwoordelijk voor de meetinstrumenten in de reactor, zekerweten dat de instrumenten van een paar ton goed te onderhouden zijnmet remote handling-technieken.
Via het raamwerkcontract worden DIFFER en HIT hofleverancier vanzulke analyses. “Je zou kunnen zeggen dat wij het keurmerk voor deontwerpen leveren”, zegt Marco de Baar van DIFFER’s groeptokamakfysica. “We verwachten dat de informatie uit onze analysesbelangrijke input zal zijn voor de beoordeling van ontwerpen doorITER”.
