Lichte regie voor zware klus
De krachtige aanpak van het rapport ‘Vreemde ogen dwingen’ maakte indruk toen dit gepresenteerd werd. Prof. Jan Anthonie Bruijn waarschuwde zijn opdrachtgever, de HBO-raad, indringend voor een gebrek aan daadkracht en elan bij het opwaarderen en borgen van de toetsing en examens in het HBO.
Zelfs als de kritische geluiden en verhalen, vaak naar aanleiding van ‘incidenten’, niet erg stevig of feitelijk onderbouwd zijn, dan nog moet de branche zich hier zeer intensief mee bezig houden, vond Bruijn.
“De vraag is niet of de discussie over de validiteit van de HBO-diploma’s en de kwaliteit van uw examens en toetsen terecht is. Daar gaat het niet om. Geen sector in het onderwijs kan zich zo’n discussie over de validiteit veroorloven! Zelfs als er slechts sprake zou zijn van geïsoleerde incidenten, dan nog moet je deze met wortel en tak uitroeien.”
“Voorkom topdown opleggen”
Daarbij komt, dat het politiek klimaat het HBO op dit punt allerminst welgezind is, waarschuwde Bruijn. De instellingen moeten daarom bij elkaar en met de professies samen de examens valideren en borgen. Niet alleen voor ‘kernvakken’ trouwens. Dit voorkomt dat “topdown centrale examens aan u worden opgelegd.”
Het alternatief voor een krachtige eigen aanpak door de hogescholen zelf zou immers de doorvoering van de motie-Beertema zijn en deze zou slecht zijn voor de kwaliteit van het HBO, zo onderstreepte hij. De daarin bepleite centrale, overheidsexaminering verlaagt in de analyse van Bruijn en de zijnen namelijk de inhoudelijke betrokkenheid en de kwaliteit van de input van de docenten bij de opzet en eisen die in de examens aan de HBO-student zouden moeten worden gesteld.
De HBO-raad zou in hoog tempo de concrete invulling en aanpak van ‘Vreemde ogen dwingen’ ter hand nemen. Nog voor de zomer zou de implementatie in het vat gegoten worden. HBO-raad-voorzitter Thom de Graaf zei tegen staatssecretaris Zijlstra in dit verband, dat de €8 mln die gereserveerd zijn vanuit ‘Veerman’ voor de opwaardering van de toetskwaliteit in hun geheel gericht zouden worden op het uitvoeren van het advies-Bruijn.
Trappelende docenten
Niet voor de zomer, maar zeer recent hebben de hogescholen hun conclusies getrokken. Een eerdere opzet daarvan – die het bestuur van de HBO-raad op basis van een stuk van Twynstra&Gudde voorlegde – werd resoluut van de hand gewezen. Terwijl “de docenten staan te trappelen om de aanbevelingen van Bruijn op te pakken”, slaat “de aanpak van Twynstra&Gudde het enthousiasme dood,” waarschuwde de onderwijscheffin van een van de grote hogescholen.
Men wilde meer ruimte voor eigen beleid en minder ‘top down’ sturing van de centrale in Den Haag. De docenten en de opleidingen bij de hogescholen zijn primair zelf ‘de eigenaar’ van zo’n belangrijk proces van verandering in het onderwijs en dat wilde men wel zo houden.
Na uitvoerig intern beraad binnen de branche ligt er nu een nieuw plan van aanpak voor de implementatie van het rapport-Bruijn. Daarin wordt benadrukt dat “de eigen verantwoordelijkheid van de hogescholen leidend is” en zij zelf aan zet zij “om een einde te maken aan de onzekerheid over de diplomakwaliteit in het hbo.” De hogescholen zijn “bereid daarover individueel verantwoording af te leggen.” Men wil hier dus nadrukkelijk geen primair collectieve verantwoording voor het proces.
Lichte regie
De HBO-raad heeft wel afgesproken dat er “enige coördinatie onvermijdelijk is,” bijvoorbeeld bij de “communicatie naar stakeholders als de politiek.” Tegen ScienceGuide werd gesteld, dat “een lichte regie” natuurlijk altijd aan de orde zal zijn, maar dat hogescholen de taak vooral zelf, buiten het collectieve kader van de HBO-raad willen gaan oppakken.
Zo komt er wel een expertgroep die het voorstel van de commissie Bruijn tot de ontwikkeling van een erkenning van een ‘bijzondere kwaliteit’ voor toetsing en examinering bij docenten gaat uitwerken.
De hogescholen kunnen in deze lichte regie eigen accenten en vormen van aanpak kiezen. Zo wordt het mogelijk ‘proeftuinen’ in te richten voor onderdelen uit het advies. In Zuid Nederland zullen bijvoorbeeld Avans, Fontys, Zuyd en Zeeland zo’n gezamenlijke proeftuin gaan opzetten. Op meer centraal niveau wil men daarom wel zorgen voor “een coördinatiepunt” dat “een rol [kan] spelen op het gebied van kennisdeling met betrekking tot de verschillende activiteiten.”
Debat met zowel Bruijn als Van Vught
Een wat ontnuchterde bestuurder zegt hierover: “Met zo’n bescheidener opzet en die lichte regie hebben we het voordeel van een in elk geval haalbare aanpak en veel meer eigen ruimte voor de invulling.” Een verdere uitdieping van de discussie of deze aanpak vanuit het HBO zelf stevig en samenhangend genoeg is om bijvoorbeeld de motie-Beertema te ontwijken, zal op het Nationaal Hoger Onderwijs Congres ongetwijfeld aan de orde komen.
Keynote spreker is immers AWT-voorzitter en ‘Vreemde ogen dwingen’ schrijver Jan Anthonie Bruijn. Hij zal daar zijn visie geven op de vraag hoe bestel, kwaliteit en profiel van HBO en WO zich nu ‘na Veerman en Van Vught’ met elan verder moeten ontwikkelen.
En Bruijn komt niet alleen. Ook Frans van Vught zelf gaat op het Nationaal Hoger Onderwijs Congres (26/27 november in Rotterdam) in op de lessen uit en het vervolg op zijn Review Commissie. Reflectie daarop van onder meer UM-voorzitter Martin Paul en Ron Bormans (Hogeschool Rotterdam) zal dit uitdiepen.
Zoals Van Vught dit in zijn reviewwerk liet horen, zo zal het ook tijdens het pre-seminar van het NHOC centraal staan: plannen zijn belangrijk, soms zelfs mooi en uitdagend, maar op hun concrete verwezenlijking en de inspiratie daarbij komt het aan. De RCHO-voorzitter wees er puntig op, dat “ook een excellente visie en toekomstaanpak beroerd uitgevoerd kunnen worden. Zoals ook elk middelmatig plan uitstekend gerealiseerd kan worden.”
Het gehele programma van het Nationaal Hoger Onderwijs Congres 2012 is hier te vinden. Aanmelden kan hier
