Verdeeld veld voor Bussemaker
De HBO-raad heeft slechts weinig woorden nodig om zijn afkeer van de afspraken tussen VVD en PvdA te laten blijken. De koepel rekent voor dat de kennissector pijnlijk inlevert en wat de studenten moeten ophoesten niet ten goede komt aan de kwaliteit van hun universiteit of hogeschool. “Het geld dat studenten inleveren door de introductie van het leenstelsel komt helaas niet ten goede aan het hoger onderwijs. De toegankelijkheid van het hoger onderwijs komt daarbij onder druk.”
Niet veel krediet
De bedroefde en scherpe woorden van de HBO-raad zijn des te opvallender, als men beseft dat iemand uit hun kring de nieuwe minister gaat worden. Prominent HBO-bestuurder Jet Bussemaker is nu nog de rector van de Hogeschool van Amsterdam. Maar veel krediet krijgt zij vooralsnog niet van haar sector en zijn vertegenwoordigers.
Heel anders is de opstelling van de VSNU. “Het nieuwe kabinet kiest zichtbaar voor ambitie en de lange termijn, maar er moet nog veel uitgewerkt worden,” zegt een goed gemutste Sijbolt Noorda. Hij gaat er van uit dat “de lange termijn opbrengsten van een sociaal leenstelsel voor de basisbeurs worden geherinvesteerd in onderwijs en onderzoek.” Dat is een veel zonniger interpretatie van de juist op dit punt toch opmerkelijk algemeen gehouden teksten in ‘Bruggen slaan’.
De HBO-raad rekent bepaald anders: “Het nieuwe kabinet bezuinigt feitelijk op de uitgaven voor het hoger onderwijs, € 155 miljoen in 2017 oplopend naar € 195 miljoen structureel.” Bovendien wordt niets geïnvesteerd in voor innovatie broodnodig praktijkgericht onderzoek. Thom de Graaf concludeert daarom bitter gestemd: “Alles bij elkaar helpt het regeerakkoord het hoger onderwijs dus niet.” Hij rept ook niet van een breed onderwijsakkoord met nu nog collega Bussemaker, zoals dat in de stukken wordt voorgesteld.
Goed nieuws in de EU
De VSNU daarentegen noemt “de grote letters van het regeerakkoord geven een goede basis voor de toekomst van hoger onderwijs en onderzoek.” De universiteiten hopen er met name op dat de honorering van de “zojuist gesloten prestatieafspraken” en voortzetting van de samenwerking tussen universiteiten en bedrijven, met extra middelen en een tiental doorbraakprojecten, een impuls kunnen gaan geven voor de kenniseconomie op de langere termijn.
Ook de extra €150 mln voor fundamenteel onderzoek en matching van de Horizon 2020 EU-investeringen in R&D juicht Noorda toe. “Ook dit is goed nieuws; zo kunnen we de kansen benutten om Europese budgetten binnen te halen.” Noorda steekt vanuit deze analyse wel nadrukkelijk in op de kans om een breed onderwijsakkoord te sluiten.
Devil in details
Het kabinet kan dus op dit punt binnen de HO-sector de grote partijen tegen elkaar uit gaan spelen. Noorda houdt nog wel een slag om de arm, want de theoloog weet het vanuit zijn vakgebied heel goed: “zoals vaker geldt, de duivel zit in de details.”
Meer dan zulke diabolische kleinigheden is een reeks extra bezuinigingen die de VSNU wel noteert – en beschimpt als “illusie” – maar die het gunstig oordeel niet blijken te beïnvloeden. Zo zien de universiteiten wel degelijk op zich afkomen “dat er op subsidies nog te korten valt (terwijl die al zijn kaalgeplukt)” en ook de suggestie “dat vermindering van het aantal opleidingen geld bespaart, ” terwijl dit feitelijk onjuist is “bij handhaving van de studenteninstroom.”
Licht geïrriteerd noteert men ook de illusie “dat er voor de zoveelste keer op overhead en efficiency winst valt te halen.” Daar gaan de topziekenhuizen bijvoorbeeld voor bloeden. Bij de universitaire medische centra wordt namelijk een bedrag van liefst €70 mln gesneden met behulp van “de toverformule ‘concentratie’ fors op topreferente zorg.”
De universiteiten branden in hun “overwegend positieve” reactie nog wel een kaarsje voor de studenten, die met forse schulden uit hun studie gaan komen. Dat de opbrengst van een sociaal leenstelsel “ten onrechte niet specifiek in het hoger onderwijs” geïnvesteerd worden voor extra kwaliteit en intensiteit “is aan studenten niet uit te leggen.” Dat het WO daarom tegen zo’n leenstelsel gekant zou zijn, dat staat er niet.
