Wat moet Rutte doen?
Bij een lezing voor de Brusselse campus van de UniversiteitMaastricht sprak het Britse Hogerhuis-lid Skidelsky metScienceGuide over hoe hij vanuit de economischegeschiedenis en ontwikkeling van Europa keek naar de aanpak van deeurocrisis. Wat hij in januari 2011 analyseerde, toonde eenverziende blik.
Zo zei hij toen al: “We zijn voortdurend heel druk met hetregelen van adempauzes, dat ziet iedereen natuurlijk. Een aanpakdie meer is dan een adempauze vereist ook, dat we met zo’nEuro-kanselier het nationale beleid van de landen sterkerafstemmen, Duitsland dus ook.”
“U in Nederland zal ongetwijfeld horen bij een paar landen alsFinland en Duitsland die hun zaken op orde houden. De centraleuitdaging en vraag is alleen niet of u in zo’n klein groepje hoort,maar of u met de anderen er in wilt slagen heel de Eurozone zo’nsucces te maken, in uw eigen belang.”
Good bourgeois philistinism
Het deel van het interview waarin hij in ging op de toekomst vanEuropa en de eurozone begon toen ook al met een verwijzing naar hetaantreden van een geheel nieuwe coalitie in Nederland. Wat zou denieuwe minister president, Mark Rutte moeten doen? [Het volledigegesprek, ook over Keynes, zijn denken, herleefde betekenis in deLehman-crisis en eventful life, leest u
Skidelski begon met een vraag naar de roots van Rutte:”Wat deed uw nieuwe Prime Minister hiervoor?”
Hij was – onder meer – een pittige ‘junior minister’ voorhoger onderwijsbeleid.
“Really? Higher Education? Dan is het allereerste wat ik zeggenzou: ‘U weet vanuit het hoger onderwijs dat het cultureel gat inEuropa heel groot is. Alle krachten van kennis, cultuur, intellectin de westerse wereld zijn Amerika-centrisch geworden. Kijk naar deNobelprijzen die in Zweden worden verleend maar in hoge mate naarAmerikanen gaan…. Onze universiteiten zijn niet echt meer de top100 van de wereld, Oxford en Cambridge blijven meer vanuit traditienog in de bovenste regionen, maar verder is er weinig’civilisatie-tegenkracht’ in Europa tegenover de USA.’
Europa ontbeert een duidelijke eigen cultuur en ambitie alsbeschaving, zoals Amerika dat wel heeft. We zijn een beetje eenwoestenij aan het worden, ‘good bourgeois philistinism’ domineertook het politieke debat. Deze middelmatigheid is ook enuiting van het gebrek aan zelfrespect in Europa. ‘We have a greatpast, Europe has had its day. The torch has passed,’ dat soortdenken.
We hebben dus eigenlijk een echte, nieuwe renaissance nodig, meteen Europees beschavingsideaal. Dat moet vooral niet onder éénnoemer gebracht worden, als het ware gestuurd vanuit een centralein Brussel of zoiets. Dat past ook niet bij het hoger onderwijs datin zo’n culturele bloei een grote rol hoort te spelen.”
Een Europeaan, maar dan als Goethe
Premier Rutte zal niet iemand zijn die voor dat laatste gaatpleiten, vermoed ik. Het is opmerkelijk dat u met zo’n intenscultureel, bijna historisch aspect als eerste begint en niet metiets van een betere sturing van de Eurozone.
Dat is ook best belangrijk natuurlijk, daar kom ik zo nog wel opterug. Maar dat culturele aspect, die ‘woestenij’ in Europa is vangrote betekenis nu je nieuwe wereldcentra als China en India zietopkomen. Die kijken naar de USA, nog steeds, als het gaat om eenvisie, hun beeld van de toekomst. Veel meer dan naar ons.
Keynes was een echte Europeaan in cultureel, intellectueelopzicht. Maar dan een à la Goethe. Dat klinkt misschien verrassend,maar dat is het niet. Hij was voor een cultuur met allerlei centraen nadrukkelijk toch wel gezamenlijke idealen. Het Duitsland van1750-1800, de tijd van Goethe, had die rijke diversiteit en eengrote culturele ambitie en vele grote kunstenaars, schrijvers,denkers. Dat decentrale beeld met al die steden en kleinevorstendommen, die wedijverden om de beste culturele enintellectuele impulsen, dat was er mooi en bleek ook heeleffectief.
Europa en ook uw nieuwe premier kan daar echt iets van maken. Jezou een beleid moeten voeren dat elke stad in Europa zo aanmoedigt.Elk daarvan moet in deze tijd een kenniscentrum willen zijn. Daarvindt het culturele en politieke debat echt plaat en dat zal vooraldivers en uitdagend worden op die manier.
Deze ‘flavour of Europe’ in de cultuur van de 21e eeuw is dusveel meer dan wat in de officiële stukken altijd wordt aangeroepenals ‘de sociale dimensie’ van de Unie. Dat blijft toch steken inallerlei nuttige regelgeving voor werktijden of kinderopvang. Jeziet dat de USA wereldwijd hier een magneet weet te blijven, ookdoordat men met één taal en enorme diversiteit van migrantengroepenen hun dromen mensen grote kansen geeft.
En wat moet premier Rutte in de Eurozone nu gaandoen?
Weet u, de vraag voor hem en de andere leiders in Europa is:’Wil je dit echt? Een serieuze, krachtige Euro op hetwereldtoneel?’ Als je daar ‘ja’ op zegt, dan heb je een echtemuntunie nodig. Niet alleen maar een gezamenlijke bank.
De ECB is zeker noodzakelijk, maar je ziet dat dit nietvolstaat. De Eurozone moet één ‘Treasury’ hebben, met eengezamenlijk financieel beleid en jaarlijkse begroting. Niet inplaats van uw minister van Financiën, maar er bij als gezamenlijke’linking pin’.
Zaken op orde en dan?
U pleit dus voor een EU-kanselier, een Chancellor of theExchequer van de Eurozone?
Ja natuurlijk. Kijk naar de EU van vandaag: die heeft een budgetvan zo’n 3% van heel het BNP van de lidstaten van de Unie samen.Men beseft nauwelijks hoe klein de Unie feitelijk is, in financieelen beleidsmatig opzicht.
Wil je zo’n gezamenlijke munt en krachtig beleid met zo’nChancellor, dan zul je iets van 15-20% van het staatsbudget samenvia de EU moeten gaan coördineren. De nationale regeringen blijvendus zeer krachtig, maar je gaat duidelijk je financieel-economischbeleid sterk samen ontwikkelen en voeren. Dan weet iedereen in dewereld dat het Europa ernst is daarmee.
Nu weet de wereld dat dus nog steeds niet, zegt ueigenlijk.
We zijn voortdurend heel druk met het regelen van adempauzes,dat ziet iedereen natuurlijk. De komende 2 à 3 jaar moet Europa destaatsschulden van de Grieken en Ieren – in elk geval – gaan’herstructureren’. Dat betekent “a long haircut”, maar geencompleet overheidsbankroet voor die landen. Geen “national default”en als Europa dat voor elkaar weet te krijgen is dat al een heleprestatie.
Een aanpak die meer is dan een adempauze vereist ook dat we metzo’n Euro-kanselier het nationale beleid van de landen sterkerafstemmen, Duitsland dus ook. U in Nederland zal ongetwijfeld horenbij een paar landen als Finland en Duitsland die hun zaken op ordehouden. De centrale uitdaging en vraag is alleen niet of u in zo’nklein groepje hoort, maar of u met de anderen er in wilt slagenheel de Eurozone zo’n succes te maken, in uw eigen belang.
