Brazil, de nieuwe kennispartner

Geachte Dilma Rousseff, president van Brazilië.

Ik zeg het maar ronduit: ik bewonder u. En ik niet als enige. Want u weet het waarschijnlijk niet, maar het Nederlandse ScienceGuide heeft u onlangs in zijn Top 10 gezet van ‘meest invloedrijke en inspirerende mensen voor kennis en hoger onderwijs’. En dat is verdiend.

In de eerste plaats vanwege uw beurzenprogramma ‘Science without Borders’. Dit programma stelt honderdduizend Braziliaanse studenten in staat om een deel van hun studie in het buitenland te volgen. Zeker voor een sterk opkomende economie als Brazilië is het belangrijk, dat de toekomstige werknemers ervaring in het buitenland opdoen. Economie, handel en productie worden immers steeds internationaler.

Wat ook veel lof verdient, is dat u tenminste vijftien procent van de inkomsten uit Braziliaans olie en gas gaat investeren in hoger onderwijs en onderzoek. Met die investering – van vele miljarden – zet u de eerste stap om eindige productiefactoren als olie en gas te vervangen door de belangrijkste productiefactor van de toekomst: een goed opgeleide beroepsbevolking. U gaat van Brazilië een land maken dat zich een echte kennissamenleving mag noemen, met alle economische en sociale pluspunten van dien.

Het allerbelangrijkste, het meest visionaire aan uw beleid is echter uw enorme programma van positieve discriminatie (“cotas”, of quotering heet dat bij u). Waarbij u de uitstekende publieke universiteiten van uw land verplicht om de helft van hun instroom te betrekken uit door de overheid gefinancieerde scholen en dus de universiteiten verplicht studenten aan te nemen uit achterstandssituaties. Om studenten aan te nemen uit bevolkingsgroepen die in armoede leven, in de sloppenwijken van de grote steden of in het grote binnenland van uw land.

Dit beleid van positieve discriminatie is een grote stap om meer gelijkheid te brengen in de Braziliaanse samenleving – een doel waarnaar u al heel lang streeft. Het is een grote stap naar een meer gelijkwaardige samenleving, die niet langer beheerst wordt door een selecte groep welgestelden. Een grote stap naar een welvarend, eerlijk en sociaal land.

Bij die positieve discriminatie zullen uw universiteiten echter tegen een aantal vragen aanlopen. Hoe gaan zij hun onderwijs aanpassen aan die nieuwe groepen studenten? Aan jongeren met andere achtergronden dan de traditionele studenten, aan jongeren op wie het onderwijs nog niet is toegesneden? Jongeren anders – en vaak lager – zijn opgeleid dan de gebruikelijke instroom? En als de universiteiten erin slagen om al die nieuwe groepen te bedienen, hoe houden zij dan tegelijkertijd de kwaliteit van hun onderwijs – van hun uitstroom – op peil?

Dat zijn vragen waar wij ons bij De Haagse Hogeschool ook over buigen. In sommige gevallen hebben wij al een deel van een antwoord geformuleerd, in andere gevallen zijn wij nog zoekende. Dat proces wacht ook uw universiteiten. En wij zouden daar als De Haagse Hogeschool graag nauw bij betrokken zijn. Niet om te vertellen hoe het moet, maar om samen op te trekken, onze bevindingen te delen en om samen wijzer te worden. Want wij kunnen waarschijnlijk net zoveel van u leren als u van ons.

Ik grijp de komende handelsmissie naar uw land dan ook graag aan om zoveel mogelijk contacten te leggen met instellingen op het gebied van hoger onderwijs in uw land. Wij kunnen echt iets voor elkaar betekenen. En laat ik eerlijk zijn: ik wil ook heel graag op de eerste rij zitten bij de grootse ontwikkelingen die u in gang hebt gezet.

Ik verheug me op ons bezoek,

Hoogachtend,

Susana Menéndez, Lid van College van Bestuur De Haagse Hogeschool

U kunt de originele versie van de brief, in het Portugees, hier lezen op ScienceGuide EU

De eerste resultaten uit Brazilië

Het bezoek van de grootste delegatie ooit uit ons land aan Brazilië heeft op ScienceGuide al een serie artikelen over de nieuwe kansen en initiatieven tot samenwerking rond onderwijs, onderzoek en innovatie geleid. Zo leest u hier de eerste reflecties vanuit het bedrijfsleven daar op de gesprekken met de Nederlandse gasten. José Augusto Fernandes van hun VNO/NCW zegt onder meer: “Petrobas invests 200 million dollar per day. That’s 1 billion a week, so imagine the potential for the Dutch economy.” Met de geplande ontwikkeling van twintig Institutes of Innovation en nog altijd een explosieve groei van het aantal hoogopgeleiden zijn er veel aaknopingspunten voor hem.

Nederland steekt nu ook in op het Science without Borders programma. Sander Dekker licht toe wat de resultaten zijn van de samenwerking waartoe besloten is. “We willen de samenwerking en uitwisseling van kennis met Brazilië stimuleren. Het is daarom goed dat er naast het bedrijfsleven nu ook een grote delegatie van universiteiten, hogescholen en kennisinstellingen aanwezig is.”

Gedurfde “massale volksverheffing”

De ambities van Brazilië kunnen ons land zeker inspireren en dynamiek geven. Zo heeft het land binnen de ‘EU’ van Latijns Amerika, de Mercosur, een lange termijn inzet en investeringen in het aanwakkeren van eScience concepten op de agenda gezet. Het investeren in kennisexpansie is sowieso een sterk punt in het beleid van president Roussef en velen in de HO-sector en bij de sociale partners daar. Zo worden de toekomstige olie- en gasinkomsten deels opzij gezet om de komende decennia de kennisinfrastructuur fors te vergoten en op te waarderen.

Recent was de Tilburgse econoom prof Sylvester Eijffinger voor een langdurig bezoek in Brazilië, onder meer om colleges te geven over de eurocrisis en gesprekken te voeren over de HO- en R&D-plannen van de instellingen die hij bezocht. Hij reflecteerde daar op ScienceGuide op, voorafgaand aan het bezoek van de grote delegatie met de Kroonprins en kroonprinses, waar ook Susana Menéndez  aan deelneemt.

“De rol van het hoger onderwijs is zeer prominent. Men profiteert erg van de hoge kwaliteit en van nieuwe, meestal web-based mogelijkheden die het hoger onderwijs biedt,” vertelde Eijffinger. “Docenten en Braziliaanse alumni van de beste Amerikaanse universiteiten worden waar mogelijk in het eigen land van herkomst plaatsen aangeboden om die kwaliteit nog verder te stimuleren. Publiek-private instellen als de Fundaçao ontwikkelen vervolgens allerlei nieuw aanbod, waarbij online VO en HO zich richt op massale ‘volksverheffing’.”

“Vernieuwing en ‘upgrading’ via zulk hoger onderwijs aanbod is een cruciale katalysator van de economische bloei geworden. De Braziliaanse regering en de ‘polder’ instituties van het land zetten zwaar in op onderwijsinspanningen op alle niveaus van primair tot en met hoger onderwijs voor alle lagen van de bevolking. Het online aanbod voor bijscholing en upgrading maakt snelle toegang daarvan overal in het land mogelijk.”