Governance als jazz improvisatie
Tot in de jaren zeventig vond het kiezen van prioriteiten, het aansturen van de samenleving en verantwoording afleggen over die sturing voor een groot deel plaats op één centraal punt: de nationale overheid.
Op dit moment zijn die verantwoordelijkheden gefragmenteerd over een groot aantal actoren die allemaal een deel van de bevoegdheden en macht hebben en die onderling verbonden zijn in een netwerk van relaties. Deze ontwikkelingen worden in de Engelstalige literatuur wel kort en krachtige omschreven als ‘from government to governance’.
De kernvraag van het lectoraat van Henno Theisens is: hoe is governance effectief te organiseren in complexe netwerken? De achtergrond waartegen governance zich afspeelt, is in toenemende mate grenzeloos, vloeibaar en interdependent. Globalisering heeft ingrijpende gevolgen voor de governance systemen van nationale staten.
Macht zonder obstakels over de hele wereld
Theisens: “Ten eerste is er in toenemende mate een scheiding tussen politiek en macht. Waarbij politiek verbonden blijft aan een territorium heeft de echte macht zich volgens Zygmunt Bauman losgemaakt van locaties. De essentie van moderne macht, het internationale bankwezen en bedrijfsleven, is juist dat zij zich bijna zonder obstakels over de wereld verplaatsen.”
De toegenomen interdependentie zorgt er ook voor dat veel van de kerntaken van de overheid ingewikkelder worden: het garanderen van de veiligheid en de gezondheid van burgers is moeilijk in een wereld waarin risico’s overal, inclusief buiten de landsgrenzen, vandaan kunnen komen.
Samenleving heeft hoge verwachtingen
Naast de complexere samenleving is ook het ambitieniveau van de overheid, of liever de hoge verwachtingen die de samenleving heeft van de overheid een factor. In het onderwijs is dat duidelijk zichtbaar: onderwijskwaliteit wordt uiteindelijk gemaakt in de interactie tussen leerlingen en leraren in steeds weer unieke contexten en daar kan een centraal ministerie maar beperkt aan bijdragen. Het gedetailleerd sturen van dat proces is in ieder geval onmogelijk.
Deze ontwikkelingen tonen een paradox aan. Theisens: “Die paradox – er is een roep om meer zichtbare, sterkere leiders, maar de realiteit dat dat soort leiderschap steeds minder mogelijk en effectief is – is niet onproblematisch. Er heerst onduidelijkheid over wie nu eigenlijk de leiding heeft en hoe de serieuze sociaal economische problemen van deze tijd worden opgelost.”
De governance onderzoeksagenda
Het nieuwe lectoraat Public Management: Effectieve Complexe Governance Systemen van De Haagse Hogeschool stelt zich ten doel om voorbij de abstracte governance-concepten te kijken en zich te richten op de manier waarop beleidsmakers, met name nationale beleidsambtenaren, handelen binnen netwerken en op welke wijze ze met die netwerken samen prioriteren, sturen en verantwoording afleggen.
Het lectoraat wil op drie verschillende gebieden een bijdrage leveren:
• Door middel van onderzoek inzicht verwerven in de kenmerken van effectieve complexe governance systemen en de kenmerken van actoren die binnen die governance systemen effectief zijn.
• Het ontwikkelen van producten en tools die de uitkomsten van dit onderzoek bruikbaar maken voor professionals (bestuurders, managers en ambtenaren).
• Bijdragen aan de opleiding van toekomstige professionals die effectief kunnen opereren in complexe governance systemen.
De volledige intreerede van Henno Theisens kunt u hier vinden.
