Koester de hoogvlakte

“Ik voelde me absoluut geen boswachter en ik word natuurlijk nooit van mijn leven een stroper,” exclameert Karl Dittrich al bij de eerste vraag tijdens het NHOC 2012. Dit als reactie op de vergelijking van de Vlaamse minister van Onderwijs Pascal Smet, die Dittrich’s functiewissel bij zijn afscheid typeerde als “de boswachter wordt weer stroper”.

Vlak voor zijn afscheid als voorzitter van de NVAO  keek Karl Dittrich voor ScienceGuide al uitgebreid en weloverwogen terug op de afgelopen tien jaar. Op het NHOC kwam een andere kant van Dittrich naar voren, de expressieve Dittrich van wie de ene quote nog sterker is dan de ander. Over de HBO-student uit Grollo. Over “te veel aan machismo” in accreditatiestelsels die uiteindelijk daardoor niet effectief worden door een schijn van hardheid.

Je kan je niet aan je eigen haar ophijsen

Het opvallendste vond Dittrich in de afgelopen jaren hoe velen in vooral de hogescholen uitgingen van de zelfredzaamheid van studenten in hun onderwijsloopbaan. “Hoe moet je je als 17 jarige HBO-student in Grollo, Enkhuizen of Simpelveld je aan je eigen haren ophijsen met maar 6 uur onderwijs in de week? Studenten op het HBO en niet alleen daar hebben veel meer structuur nodig, je moet structuur bieden en je moet studenten ook leren te leren.”

“We zijn er als hoger onderwijs te lang vanuit gegaan dat we een coherente groep studenten voor ons kregen. Het WO heeft het daar relatief nog luxe bij. Het HBO heeft het veel zwaarder daarmee. Ik hoop dat de vwo-instroom in hogescholen een serieuze plek kan krijgen. Maar ik denk dat mbo-doorstroom het moeilijk gaat krijgen”.

Hij zag vaak “een enorme worsteling” van mbo’ers op het HBO. Sommigen van hen “slagen met vlag en wimpel, maar soms is het een verkwisting. Verkwisting van die student en ook verkwisting van de tijd, aandacht en moeite die de HBO-docenten zich moeten getroosten voor zo’n student.” Dittrich hoopte dat voor zulke studenten de Associate degrees uitkomst kunnen bieden om veelal op latere leeftijd toch nog met succes te kunnen doorstuderen.

Mix, match en stapelen

“Het HBO moet de komende jaren een beter alternatief worden voor vwo’ers, dat is ook voor de universiteiten goed”. Dittrich spreekt al over het “Mix and Match HBO” juist voor vwo’ers. Hij spoorde die hoger opgeleid joongeren vooral aan van de nieuwe kansen in het HBO naast die in het WO slim gebruik te maken. “Doe het sneller bij een hogeschool, doe een honours-traject of doe het in een andere taal. Zorg dat je in een opleiding veel meer met je eigen kwaliteiten kan werken.”

Met Dittrich als voorzitter van de VSNU krijgt het ‘stapelen’ een krachtige pleitbezorger in Den Haag. “Stapelen zou echt nog moeten mogen, omdat veel mensen er pas op latere leeftijd achter komen wat hun ware kwaliteiten zijn.” Ineens valt er weer een oude, in sommige kringen beladen term van het HO-beleid: ‘leerrechten’.  Dittrich zou willen dat burgers die wel degelijk kregen, ook omdat LevenLangLeren niet tegen te houden zal zijn. Leerrechten zouden uitkomst moeten bieden aan iedereen die pas op latere leeftijd wil, of kan gaan studeren.

Voorbeeld Nederland?

En dat studeren kun je maar beter in Nederland doen. Dittrich is er vurig van overtuigd, dat bijna nergens ter wereld het bestel van hoger onderwijs zo goed op orde is, in zowel WO als HBO. Vol trots en met een warme toon als die van de pater familias van het Nederlandse HO vertelt Dittrich over Philp Baty van de THE die zegt dat andere landen vooral moeten kijken naar het Nederlandse HO model. “Andere landen richten zich op 1 of 2 topuniversiteiten. In Nederland wordt vaak gezegd dat we een ‘hoogvlakte zonder pieken’ hebben. Of met maar een paar kleinere pieken.”

“Maar we onderschatten echt hoe ongelooflijk belangrijk dat bereikte hoge niveau van onze hoogvlakte is. Er is maar één land in de THE-ranking met alleen maar hele goed universiteiten. En dat is Nederland. In Groot-Brittannië of de Verenigde Staten hebben ze naast Oxford of Harvard nog zoveel instellingen die nog onder plaats 700 staan.”  

Blije Duitse student

“In Nederland kunnen we heel trots zijn op ons hoger onderwijs” zegt Dittrich vol vuur. “Duitse studenten komen niet voor niets heel graag juist hier studeren. Het is heus niet omdat studeren hier veel duurder is voor hen dan thuis, dat deze studenten het idee hebben dat er meer kwaliteit geboden wordt! In Duitsland leest een hoogleraar nog voor uit eigen werk voor een overvolle zaal, zoals wij dat ook deden. 35 jaar geleden.”

Het Duitse hoger onderwijs stelsel, klaarblijkelijk niet het grote voorbeeld voor Dittrich, krijgt er nog een keer van langs. Het Exzellenzinitiative staat inmiddels ter discussie daar, zo was hem ter orde gekomen, omdat het op een manier doorwerkt die men niet had voorzien en die Dittrich niet zou willen meemaken in ons land.

“Een paar universiteiten onttrokken een groot deel van de extra uit te delen middelen voor excellentie en haalden zo meteen goede docenten en onderzoekers weg bij andere redelijk goede universiteiten”. Uiteindelijk leidde dit tot een daling van het algemene onderwijsniveau. Hij kon het bijna niet genoeg onderstrepen en zei nog eens: “We moeten onze Nederlandse hoogvlakte koesteren!”