Lastig vak tussen wal en schip
“De gangbare statistiek is gebaseerd op het concept van de nulhypothese-significantietoets (NHST). De uitkomst van deze procedure geeft echter geen direct antwoord op de vraag die een onderzoeker doorgaans feitelijk bezighoudt, zoals bijvoorbeeld: hoe waarschijnlijk zijn bepaalde parameterwaarden, gegeven mijn data?
Of iets algemener: hoe plausibel zijn bepaalde theorieën op basis van de verkregen data? Nu zijn er wel meer bezwaren in te brengen tegen het concept van de NHST, maar dit alleen al kan gemakkelijk leiden tot incorrecte interpretaties van ‘statistisch significant’ en daardoor tot verkeerde onderzoekconclusies.”
Rijkere informatie van Bayes
Om het debat een impuls te geven, ging Flohr het eerste Nederlandstalige boek schrijven over de Bayesiaanse statistiek. Die ‘Bayesiaanse benadering’ legt in stappen en aan de hand van verschillende cases de grondgedachte, principes en basistechnieken van deze vorm van statistiek uit. En dat dit gekend wordt, dat lijkt Flohr zeer van belang.
“De Bayesiaanse statistiek geeft namelijk wél een direct antwoord op het type kansvragen waarin een onderzoeker geïnteresseerd is. Daarnaast vindt deze statistiekvorm beter aansluiting op onderzoekssituaties waarin men reeds verworven kennis en inzichten expliciet in de statistische analyse wil betrekken. Tenslotte verschaft de Bayesiaanse analyse de onderzoeker ook meer en rijkere informatie.”
Ontwikkeling van jaren
“Ik heb eigenlijk geen pasklaar antwoord op de vraag waarom de Bayesiaanse statistiek nog geen gemeengoed geworden is,” legt hij voor. “Ik denk dat het er deels mee te maken heeft hoe het er feitelijk aan toe gaat in de wetenschap en in het onderwijs. Iets zo fundamenteels veranderen kan heel lang duren, dat is gewoon heel lastig, om een voorbeeld te geven, ook ikzelf geef nog gewoon les in de gangbare frequentistische statistiek.
Het is wel zo dat toepassing van de Bayesiaanse statistiek tot tien, vijftien jaar geleden op praktische bezwaren stuitte, in verband met de benodigde software. Maar de enorme groei in rekenkracht van onze computers en de ontwikkeling van algoritmen voor specifieke simulaties heeft dit bezwaar ondervangen. ” De ontwikkeling van eScience en ‘Big Data’ is dus ook op dit terrein een nieuwe en aanvullende stimulans om anders en gedurfder te gaan denken werken als onderzoekers.
Dat deze ontwikkeling zo langzaam gaat, is voor Flohr dan ook de belangrijkste motivatie om met zijn boek te komen. “Dat is wel een factor, ja. Ik wil een impuls geven aan het debat hierover. Volgens mij is het goed om stil te staan bij welke kant we op willen met statistiek-onderwijs in het HBO.”
Weinig statistiek in HBO
Flohr ziet daar nu namelijk weinig aandacht voor. Te weinig. Het feit dat onderzoek nog niet zo lang geleden een belangrijke plek heeft gekregen in het HBO brengt met zich mee dat de voorbereiding van studenten op het gebied van statistiek voor verbetering vatbaar is. “Onderzoek staat inmiddels centraal, maar hoe zit het met statistiek? Ik heb die kwestie inmiddels ook op een discussieforum op de site van de Ned. Ver. Van Wiskundeleraren ter discussie gesteld, zie www.nvvw.nl.”
Juist voor praktijkgericht onderzoek in het HBO kan de Bayesiaanse statistiek een uitkomst bieden, denkt Flohr. “Het is zeker niet beperkt tot deze vorm van onderzoek, maar het speelt wel in op bestaande situaties waarin vervolgens veranderingsprocessen in gang worden gezet. Onderzoek is een cyclisch proces waarbij je steeds je inzichten bijstelt. De Bayesiaanse statistiek speelt daar heel goed op in.”
Maar hoe krijg je dit er nu in bij nieuwe HBO-studenten en in het onderzoek? Ook Rob Flohr worstelt met die vraag, te meer daar de Bayesiaanse statistiek niet makkelijk is. “Statistiek is sowieso een vrij lastig vak. Toen ik 45 jaar geleden voor het eerst met het vak te maken kreeg, merkte ik ook al dat veel van mijn medestudenten zakten op statistiek, waarschijnlijk is dat nu niet anders.”
Tussen wal en schip
Omdat het HBO voorheen niet echt aan onderzoek deed, is ook de statistiek volgens Flohr een beetje ‘tussen wal en schip’ geraakt. “We moeten het weer op de agenda zetten.” Bij de presentatie van zijn boek op 13 november in Leeuwarden zal de Stenden-docent zich dan ook richten op de vraag hoe we in het HBO-onderwijs aandacht kunnen geven aan statistiek.
“Naar mijn idee is het niet haalbaar om in allemaal cursorische vormen statistiek te behandelen. Daar is het vak inmiddels te veel omvattend en te dynamisch voor geworden. Het is dus de vraag hoe je dat anders kunt organiseren.
Ik denk dat je van de meeste HBO-studenten niet mag verwachten dat ze na het succesvol afronden van een cursus statistiek geheel zelfstandig een kwantitatief onderzoek kunnen uitvoeren. Het gaat erom dat mensen een denkkader rond statistiek op hun netvlies krijgen.
Je zou kunnen denken aan een expertisecentrum waar onderzoekers, docenten en studenten, hun inzichten in statistische methoden en technieken met elkaar delen. We moeten uiteindelijk van elkaar informatie krijgen over hoe je het best praktijkgericht onderzoek uitvoert.”
