Moedig OCW, hoe verder?

Dat nu dan toch “de feiten op tafel liggen” bij de financiële risico’s van grote instellingen en organen acht CDA-specialist voor Financiën Omtzigt een grote stap vooruit. Na zijn maandenlange series vragen en signalen over zulke onzekerheden biedt het kabinet voor de OCW-sector helderheid. “Minister Bussemaker geeft die duidelijkheid en daarmee een bewijs van fatsoenlijk bestuur,” zegt hij.

Letter en geest

Zijn conclusies na het spitten en doorvragen naar de feiten zijn indringend. “Zes instellingen zijn hun boekje te buiten gegaan. 3 in het WO, 3 in het MBO. In het HBO is het beeld echt anders, ook bij de kleine gevallen waarmee men derivaten is gaan benutten. De besturen in het HBO hebben zich aan de letter en de geest van de wet gehouden. Dat kun je niet van de anderen zeggen.”

Tegelijkertijd geven de cijfers redenen tot grote zorg. Omtzigt noemt “de omvang van de leningen portefeuilles, waaraan grote risico’s verbonden zijn, absurd groot soms”.  Soms  beslaan zij de helft van de balans. “Dat noemen we dan uitschieters, maar toch…… wie heeft zulke HO-instellingen of MBO‘ers überhaupt in Nederland zulke producten verkocht? Die hebben toch geweten van de risico’s die ze hiermee wegzetten?”

De gevolgen zijn duidelijk en riskant. De rekensommen van Pieter Omtzigt en OCW in hun brief wijzen op een maximale tegenvaller van €270 miljoen verlies op de betrokken uitstaande leningen. Of OCW dit in beeld heeft, vraagt hij zich af. Met een lach zegt hij: “Zij konden in hun eerste rapportage ook de voormalige instelling van Bussemaker  – de UvA/HvA- ook eerst nog even aanzien voor een ander, immers.”

Dit kan eigenlijk niet

Belangrijk is nu wat OCW feitelijk gaat doen, onderstreept Omtzigt. “Welke consequenties gaat dit krijgen voor de VU, Leiden en Wageningen? Wat zij deden kan eigenlijk niet.” Die vragen komen niet alleen op OCW af, benadrukt hij. Breed in het kabinet zal men aan OCW een voorbeeld moeten nemen.

“Bij gemeenten dreigen grote klappen, erger dan bij die gevallen in het HO en MBO. Zwolle en Den haag zijn daarvan voorbeelden. OCW-staatsecretaris Sander Dekker zit daar als oud-wethouder met grote portefeuille op dit terrein volledig in.”

Minister Plasterk kan de inzichten hierin niet geven. Dat geldt ook voor de ziekenhuizen. Daar weet het kabinet, via minister Schippers, ook niet hoe de stand van zaken is en welke gevolgen dat zou kunnen hebben, stelt Omtzigt vast. De zorgen zijn daarom nog bepaald niet weggenomen.

VU ziet geen reden tot rumoer

 VU-voorzitter René Smit benadrukt dat de situatie bij zijn universiteit geen reden tot onrust moet zijn: “De VU heeft een aantal jaren geleden de risico’s op rentewisselingen afgedekt om de nieuwe investeringen in het bouwprogramma mogelijk te maken. Wij hebben hier uit zorgvuldigheid en voorzichtigheid voor gekozen om onze broodnodige vervanging van huisvesting te kunnen garanderen.”

Door het afsluiten van de derivaten is de rente vastgezet op 5% tot aan 2035. “Op die manier is het risico op onverwachte fluctuaties in de financieringslasten voor de lange termijn geëlimineerd, wat voor een stabiele bedrijfsvoering gewenst is.” Bij de VU is geen sprake van een margin-call verplichting in de contracten, zo meldt hij en geeft aan dat de gekozen aanpak toegestaan is bij de huidige regelgeving terzake.

Wel is op dit moment nog sprake van een ‘open positie’. Doordat de uitvoering van de bouwplannen is vertraagd, zijn de derivatencontracten nog niet gekoppeld aan de financiering van investeringen in de huisvesting. De VU verwacht nog dit jaar het aantrekken van externe financiering af te ronden.