Stapelfraude gaat iedereen aan
Bij de presentatie van de rapporten van zowel de UvT, de UvA als de RUG waar Diederik Stapel werkzaam is geweest, bleek hoe wijdverbreid diens frauduleuze en ‘sloppy’ wetenschap is geweest. “We konden niet vermoeden hoe omvangrijk dit kon zijn,” stelt Eijlander. “Op alle niveaus moeten nu lessen worden getrokken.”
Te weinig controle op wetenschap
Uit het onderzoek van Levelt (UvT), Noort (RUG) en Drenth (UvA) blijkt dat Stapel in 2004 zijn eerste frauduleuze onderzoek publiceerde. Vermoedens van fraude of methodologisch onjuist onderzoek waren er echter al in 1996.
Volgens Drenth was er met name in de jaren ’90 te weinig controle op de handel en wandel van wetenschappers. “Ze konden vaak doen en laten wat ze wilden. Dat is toch een conditie waaronder als iemand fraude wil plegen, dit ook gemakkelijk leidt tot onontdekte fraude.” Er was sprake van “een cultuur waarin vaak op slordige, selectieve en niet-kritische wijze met onderzoek en data werd omgegaan.” Zo kon het gebeuren dat “van laag tot hoog sprake was van een algemene veronachtzaming van fundamentele wetenschappelijke standaarden en methodologische eisen.”
De UvA is dit volgens Drenth actief aan gaan pakken met het herformuleren van de gedragsregels en een focus op samenwerking in de organisatie. “We gaan er voor zorgen dat mensen niet meer solistisch kunnen werken. Sociale controle op de werkvloer is essentieel,” laat UvA-rector Dymph van den Boom weten. Ook de UvT en de RUG laten weten de aanbevelingen van het rapport te zullen uitvoeren voor zover daar niet al mee aan de slag is gegaan.
Voorkomen beter dan genezen
Volgens Levelt is de problematiek die in de affaire-Stapel aan het licht is gekomen niet uniek voor de sociale psychologie. “Er is iets mis met de controlerende functie in de psychologie, maar het zou mij niet verbazen als dat in andere velden ook zo is. Er zijn de laatste tijd veel gevallen waar frauduleus, maar ook slordig onderzoek er doorheen is geglipt.”
In welke mate er in totaliteit sprake is van wetenschapsfraude, durft de rapporteur niet te zeggen. “Daar is geen antwoord op. We weten niet hoeveel fraude er is in de wetenschap.” Het is volgens Levelt dan ook niet wenselijk om enkel te wroeten naar waar mogelijk fraude zou kunnen voor komen. Beter is het te kijken naar voorwaarden om het risico op frauduleus handelen zoveel mogelijk terug te dringen. “Voorkomen is beter dan genezen.”
Het volledige rapport leest u hier
