Topsectoren smelten in de spiegel
In Nederland heb je de Topsectoren; in Brussel de ‘grand societal challenges’. Sluiten beide begrippen eigenlijk wel op elkaar aan? “Daar verschillen de meningen nogal over. Het vorige kabinet en VNO-NCW vinden van wel. Ikzelf vind dat iets minder”, zegt PvdA-Europarlementariër Judith Merkies. “In Europa wordt vooral gekeken naar de deliverables terwijl in Nederland meer wordt ingezet op gemeenschappelijke activiteiten. In Nederland ondersteun je bepaalde sectoren en dat is wat anders dan als je op resultaten stuurt.”
In de Europese context wordt over drie meta-uitdagingen gesproken: het demografische cluster (urbanisatie, vergrijzing, krimp); alles wat met grondstof-efficiency te maken heeft (energie, klimaatvraagstukken); en tot slot de vraagstukken die een rechtvaardige en stabiele economie betreffen. Nederland daarentegen focust zich op 9, dan wel 10 Topsectoren, “Als de het onderwerp ‘hoofdkantoren’ meerekent, wat ik eigenlijk een rare topsector vindt”, aldus Merkies.
Activiteit, maar in welke richting?
“Ik vind het goed dat je oog hebt voor de sterke kanten van Nederland, maar de systematiek is nadrukkelijk anders dan die in Europa. Nederland stimuleert ‘activiteiten’. Een bepaalde sector wordt aangejaagd, maar in welke richting? Het verschil is: de EU geeft alleen het eindpunt aan, maar niet welke route je moet gaan. Een eindpunt is bijvoorbeeld het terugdringen van medicijngebruik. Hoe bedrijven en kennisinstellingen zoiets willen realiseren, blijft aan hen.”
Het is volgens Judith Merkies logisch dat je nationaal en Europees gefinancierd onderzoek zo goed mogelijk op elkaar moeten aansluiten. “Coördinatie van wetenschappelijk onderzoek is – vooral in tijden van financiële krapte – een heel goede manier om publiek geld efficiënter te besteden. We moeten eens in de spiegel kijken en de vraag beantwoorden waar Nederland écht goed in is. Ik vraag me af of we echt in alle negen sectoren ‘top’ zijn.”
Merkies wil vooral genuanceerd blijven en niets afdoen aan het werk dat in de negen Topsectoren verricht wordt. “Wij zijn altijd goed in het verheffen, zeg ik als PvdA’er. Nederland kan trots zijn op alle negen sectoren. Iets anders is of je tot de wereldtop behoort op al deze gebieden. De Europese Commissie heeft becijferd dat er in de EU plaats is voor 60 valleys. Dat een klein land als Nederland daarvan 9 weet te realiseren, is onwaarschijnlijk.”
Net als op tv
De hamvraag is vervolgens welke van de 9 er volgens Judith Merkies uitspringen en omgekeerd, wie de afvallers zijn. “Kijk je op wereldschaal dan springen er toch een paar uit. Allereerst Wageningen en de food sector, daarnaast de toptechnologie rondom Eindhoven, over de derde aarzel ik nog een beetje.”
Volgens de Europarlementariër is het met de nieuwe Regering Rutte hoog tijd om de prioritering ook in het nieuwe Topsectorenbeleid te laten doorklinken. “Hoe zet je je middelen optimaal in? Deze Regering zal enorme besparingen moeten realiseren, dat dwingt ertoe na te denken welke sectoren we echt willen ondersteunen. Wél is het belangrijk dat w ede échte topspelers geen lood aan de pootjes binden: juist excellentie moet ruim baan krijgen.
Duitsland en Spanje
In het kader van ‘grand challenges’ en Topsectoren, maakt Merkies ook graag de vergelijking met andere landen. Vooral wat in Duitsland gebeurt, vindt zij interessant. “Je ziet dat rondom Berlijn in korte tijd een ICT hub is ontstaan. Duitsland is altijd heel goed geweest in het stimuleren van innovatie. Het typisch Duitse onderwijssysteem met een gezelperiode draagt daar ook aan bij. Van meet af aan creëer je op die manier een link tussen kennis en vaardigheden, tussen hoofd- en handwerk.”
“Spanje vind ik om een andere reden interessant: het land is er nadrukkelijk in geslaagd om meer vrouwen in de technologie te krijgen. Wist je dat er momenteel veel Spaanse vrouwen naar Nederland komen om in de techniek te werken? Bij Dow Chemical tref je ze bijvoorbeeld veel aan. En het gekke is dat voor Nederlandse vrouwen Zeeuws-Vlaanderen vaak ‘ver weg’ is!”
