Gezond werken in de wijk

“Het lectoraat Transparante Zorgverlening is betrokken bij het  vierjarige leefstijlproject ‘Dik Doun in Grunn” in de wijk Vinkhuizen in Groningen. In dit project vindt  onderzoek plaats naar een effectieve  aanpak van overgewicht onder lage SES-groepen door middel van een wijkgerichte, integrale aanpak in samenwerking met betrokken partijen.

Uit het onderzoek naar het beschrijven van de (rand)voorwaarden voor succesvolle interventies, kwam naar voren dat er in de wijk een scala van zo’n 100 interventies plaatsvindt. Daarbij is het begrip ‘interventies’ een verzamelnaam  voor allerlei projecten, activiteiten, methoden en begeleidingsvormen.  Verder valt op dat er nog weinig  daadwerkelijk effectieve interventies op het terrein van de gezondheidsbevordering zijn.

Zo weinig succesfactoren?  

Van de 16 gedefinieerde interventies worden er twee beoordeeld op het niveau van ’goed beschreven’,  zijn er twee ’goed onderbouwd’ en wordt een interventiegekwalificeerd als ‘ aanbod met (mogelijke) potentie’.  Deze kwalificaties zijn afkomstig van het Nederlands Jeugdinstituut en het RIVM loket Gezond leven.  

Interventies die worden beoordeeld als ongeschikt of nog niet geschikt zijn, staan veelal in databanken en overzichten niet genoemd. Voor activiteiten zijn vooralsnog geen valide meetinstrumenten om het effect te bepalen. Zijn er dan zo weinig succesfactoren? 

Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek wordt een lans gebroken om onderscheid te maken tussen het begrip interventies en activiteiten. Om te beoordelen of een activiteit succesvol is, dienen meetinstrumenten ontwikkeld te worden, waarbij aan het succesvol zijn van een activiteit een specifieke term gekoppeld dient te worden.

Maak onderscheid 

Bij interventies zowel gericht op preventie als op behandeling zijn veelal hulpverleners betrokken, bij activiteiten is dit echter wisselend. Soms zijn het vrijwilligers, soms experts, al dan niet betaald. Kenmerkend bij een activiteit is dat er veelal geen methodische aanpak is. Neem als voorbeeld de jaarlijkse barbecue in de wijk of het tweewekelijks gaan zwemmen. 

Bij een activiteit is er niet zoals bij een interventie  sprake van het verminderen, het compenseren of het draaglijk maken van een risico of een probleem met een weldoordachte, doelgerichte en op systematische aanpak. Bij een activiteit gaat het om een actie waarin meerdere personen participeren en plezier beleven en kan een gezondheidsperspectief een rol spelen. 

Deelname aan deze veelal wijkgerichte activiteiten, kunnen isolement doorbrekend werken en daardoor indirect de gezondheid positief beïnvloeden, zeker als ze elementen bevatten waarvan uit onderzoek gebleken is dat ze veelbelovend of succesvol zijn.

Effectvol en waardevol 

Omdat de huidige informatie van activiteiten veelal nog summier is, wordt als eerste stap aanbevolen om meer informatie over de activiteit in kaart te brengen.  Net als bij een interventie gaat het dan om gegevens over de doelgroep, de specifieke doelen, de aanpak en de uitvoering.

De te stellen vragen zouden afgeleid kunnen worden van de vragen die gebruikt worden in de quickscan van het SEJN (Samenwerkingsverband Effectieve Jeugdzorg Nederland www.sejn.nl) om interventies te beoordelen aangevuld met een aantal  specifieke zaken over de wijze van aanpak. Voorbeelden hiervan zijn:  is er sprake van een multidisciplinaire aanpak,  van participatie van de ouders  bij de activiteiten en is er een goede samenwerking tussen instellingen, organisaties en hulpverleners.

Daarnaast  kan worden bevraagd  of in de uitvoering van de activiteit wel of geen  wetenschappelijke elementen worden toegepast waarvan bekend is dat die succesvol zijn. Deze elementen worden ook wel  BBOFT genoemd en staan voor:  stimuleren van Borstvoeding, stimuleren van Bewegen en buitenspelen, stimuleren van Ontbijt, beperken van Frisdrank en beperken van TV en PC kijken (www.overgewicht.org). Mogelijk ook worden deze succesvolle elementen nog niet toegepast, maar komen ze tijdens de activiteit wel ter sprake. Deze nog in ontwikkeling zijnde vragenlijst zal binnenkort als test gebruikt gaan worden.

Een activiteit is te bestempelen als waardevol wanneer de gegevens over de activiteit zijn beschreven, er een of meer ‘succesvolle elementen uit de BBOFT worden toegepast’  en als uit een evaluatie met de deelnemers blijkt dat zij tevreden zijn over de activiteit. Als de activiteit beschreven is en tijdens de activiteit een of meer ‘succesvolle elementen uit de BBOFT ter sprake’ komen en als de activiteit positief wordt geëvalueerd, zou het predicaat van ‘in potentie waardevol’ kunnen worden toegekend. Ook het monitoren van  activiteiten die in de wijk, het dorp, de stad en in de provincie plaatsvinden kan bijdragen aan meer inzicht en meer succesfactoren.“

Joke van der Kruk, MSc, onderzoeker Lectoraat Transparante Zorgverlening, Hanzehogeschool Groningen

Harriët Jager- Wittenaar PhD, RD, senior onderzoeker Lectoraat Transparante Zorgverlening, Hanzehogeschool Groningen

Inge  A. Stoker- Koekoek, MSc,  Beleidsmedewerker Lokaal Gezondheidsbeleid, GGD Groningen