Leren van het olifantenorkest
Honing: “In Thailand bestaat een orkest van zo’n tien olifanten die met een stok in hun slurf op gongs en marimba’s slaan. Het klinkt als een soort John Cage-achtige langzame gamelanmuziek. Volgens sommige mensen bewijst dit dat olifanten muzikaal zijn. Maar wetenschappelijk gezien is dat natuurlijk nog maar de vraag. Is het voor olifanten ook muziek?”
Met het winnen van de Distinguished Lorentz Fellowship 2013/2014 kan hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing nu een jaar onderzoek doen naar cognitieve en biologische bouwstenen van muzikaliteit.
De prijs stimuleert onderzoek dat de kloof tussen alfa-, gamma- en bètawetenschappen overbrugt. Het Netherlands Institute for Advanced Study for Humanities and Social Sciences (NIAS) en het Lorentz Center Leiden hebben de prijs ingesteld.
Hoe muzikaal zijn dieren?
Zijn olifanten muzikaal? Hebben apen, zebravinken en kaketoes maatgevoel en kunnen ze muziek waarderen? Met welke methodes kun je dat testen? En wat kan onderzoek naar andere diersoorten over de evolutionaire oorsprong van muzikaliteit bij de mens vertellen? Dit zijn het soort vragen die Honing als Distinguished Lorentz Fellow wil beantwoorden.
Het Distinguished Lorentz Fellowship bestaat uit een residentieel fellowship aan het NIAS, een internationale workshop op het Lorentz Center, en een prijs van €10.000. Op 17 april 2013 zal de prijs in Wassenaar worden uitgereikt door de voorzitter van de NIAS-Lorentz Adviesraad. Het Distinguished Lorentz Fellowship wordt jaarlijks toegekend aan een wetenschapper die alfa-, bèta-, en gammawetenschappen verbindt.
Bruggenbouwer tussen alfa, gamma en bèta
Honing heeft als hoogleraar muziekcognitie jarenlange ervaring met het doen van interdisciplinair onderzoek: “Binnen de muziekcognitie hebben muziekwetenschappers, psychologen en informatici elkaar vanaf de jaren negentig gevonden. Maar tot nu toe is er relatief weinig uitwisseling met bijvoorbeeld antropologen en biologen.“
De stap naar biologie ben ik nu aan het maken. Dat is ontzettend spannend en leuk. Ik loop als een soort amateur door de biologie heen. Dit fellowship komt op een ideaal moment; het geeft me in de gelegenheid om nog meer met biologen samen te werken.”
Bouwstenen van muzikaliteit
Henkjan Honing zal een een jaar lang onderdeel uit gaan maken van de internationale en interdisciplinaire academische gemeenschap aan het NIAS, het KNAW-instituut in de Wassenaarse duinen. “Er bestaan veel sprookjes over muziek en muzikaliteit bij andere diersoorten. Volgens mij moet je het er niet over hebben of olifanten muziek maken of niet, maar moet je eerst heel precies vaststellen uit welke componenten muzikaliteit bestaat.“
“Wat zijn nou de biologische en cognitieve gefundeerde vaardigheden – de bouwstenen – die je nodig hebt om muziek te kunnen horen en waarderen? Veel onderzoekers zijn het eens dat maatgevoel en relatief gehoor belangrijke componenten zijn. Maar hoe kun je die bij verschillende diersoorten testen?”
Daarnaast zal Honing een internationale workshop organiseren op het Lorentz Center, het instituut in Leiden dat bètawetenschappelijke workshops coördineert en faciliteert. Tijdens deze workshop waar biologen, muziekwetenschappers, neurologen én psychologen bijeen komen, verwacht Honing spraakverwarring en discussie.
“Maar mijn ervaring is dat muziekonderzoekers allemaal op de een of andere manier van muziek houden. En ook al kunnen we dan ruziën over de juiste methode, uiteindelijk werkt onze fascinatie voor muziek toch vooral bindend.”
