MOOCs en meer…
“De MOOCs grijpen om zich heen, en het fenomeen is nog maar een jaar oud! De eerste initiatieven voor Massive Open Online Courses kwamen van de elite universiteiten in de US, veelal in krachtige combinaties, en daardoor was het nieuws. Inmiddels zijn de MOOCs ook overgewaaid naar Europa, waar sommige universiteiten zich aansluiten bij de Amerikaanse MOOCs consortia (Leiden recent als eerste Nederlandse universiteit, met een cursus ‘European Law’).
Al ruim tien jaar gaande
NRC van 8 december besteedde aandacht aan de MOOCs met een enigszins alarmerend artikel van José van Dijck, hoogleraar mediastudies aan de UvA. En afgelopen vrijdag kwam daar dan de ‘massieve’ aankondiging van de Britse Open University die samen met een flink aantal collega-universiteiten een UK-initiatief presenteert in de vorm van een onderneming: Futurelearn Ltd., die een UK-alternatief met wereldwijde ambities en een hoge kwaliteitsstandaard voor de content moet gaan bieden.
Je zou bijna vergeten dat de beweging waar de MOOCs uit voortkomen en die zich richt op het creëren van meer openheid in het onderwijs al ruim een decennium gaande is. Open universiteiten zijn vanuit hun missie al lang belangrijke spelers in deze wereld van Open Education. Maar in 2001 kwam er een digitale revolutie langszij toen MIT startte met het open (online), dus gratis, publiceren van haar digitaal beschikbare cursussen. We spreken van OpenCourseWare (OCW) of Open Educational Resources (OER).
Dit heeft geleid tot een krachtige wereldwijde OER-beweging. In Nederland doen we goed mee, met een eerste OER-initiatief van de Open Universiteit in 2006, gevolgd door de TU Delft in 2007 én de lancering eind 2008 door toenmalig minister van onderwijs Ronald Plasterk van een nationaal programma Wikiwijs (dat loopt tot en met 2013) met als doel het gebruik van OER leidend te laten worden in alle onderwijssectoren, van primair tot universitair niveau.
Nederland koploper
Daarmee was Nederland het eerste land ter wereld dat de relevantie van OER voor het onderwijs in het publieke domein vertaalde in een nationale aanpak. De veronderstelling daarbij is dat een OER-aanpak bijdraagt aan een betere invulling van de verantwoordelijkheid van de overheid, namelijk het bevorderen en garanderen van de toegankelijkheid, de kwaliteit en de doelmatigheid van het onderwijs.
Belangrijke internationale organisaties hebben, de een na de ander, de enorme potentie van OER erkend, verwoord in rapporten en omgezet in actie. Om te beginnen UNESCO vanaf 2002, de OECD vanaf 2007, en meer recent de Europese Unie. De afgelopen week (9-11 december) was er een belangrijke conferentie van de ministers van Onderwijs van de EU-landen in Oslo met als thema ‘Opening up education through technologies’, als finale in de voorbereiding op een omvangrijk en ambitieus Europees initiatief in 2013. Dit bestrijkt alle onderwijs maar wordt primair ingestoken vanuit het publieke domein. En natuurlijk krijgen ook MOOCs daar hun eigen plek in.
De auteur van dit artikel had het voorrecht de Oslo-conferentie met circa 90 deelnemers, bestaande uit delegaties van de onderwijsministeries van de EU-landen (waaronder bijna 15 bewindspersonen) bij te mogen wonen en als één van de deskundigen de discussies tussen de ministeriële delegaties in te mogen leiden.
Beweging naar opener onderwijs
In de loop van het jaar 2012 heeft het EU Directoraat-Generaal Education and Culture gewerkt aan het ontwikkelen van het EU initiatief ‘Opening up Education’ waaronder drie actielijnen samenkomen:
> Opening up Content (betrekking hebbend op OER)
> Opening up Learning and Teaching
> Opening up to Collaboration.
Het gekozen label ‘Opening up Education’ wijkt maar een klein beetje af van de term ‘Open Education’, maar is wel bijzonder goed gekozen. Het geeft enerzijds terecht aan dat er sprake is van een beweging naar opener onderwijs. Anderzijds wordt zo voorkomen dat het beeld wordt opgeroepen van één ideaal onderwijsmodel van open onderwijs, een perspectief dat inderdaad geen bestaansrecht heeft, gegeven de in de samenleving gewenste en vanuit verschillende doelgroepen gezien noodzakelijke diversiteit.
Na de publieke consultatie die op het concept heeft plaatsgevonden van half augustus tot half november was het de beurt aan de ministeriële delegaties om in Oslo met elkaar in discussie te gaan. ‘Opening up Education’ werd duidelijk omarmd, zeker waar dit de content (OER) betreft.
Nederland als voorbeeldcasus
Het was jammer dat onze eigen minister Jet Bussemaker, nog maar net begonnen in het nieuwe kabinet, er niet al bij kon zijn in Oslo, anders was vrijwel zeker Nederland met Wikiwijs als voorbeeldcasus genomen. Nu was de eer aan Slovenië en Polen. Graag verwijs ik hier naar de toespraak van Androulla Vassiliou, Eurocommissaris voor Education, Culture, Multilingualism and Youth, op de eerste echte conferentiedag (10 december). Een citaat:
“And let us think of the possibilities offered by the approach represented by the Open Educational Resources movement which is playing an increasingly important role, especially in higher education – but the other educational sectors are also catching up.
Open Educational Resources are teaching, learning or research materials that are in the public domain or released with an intellectual property license that allows for their free use, adaptation, and distribution. They represent a strategic opportunity to improve the quality and enhance the equity of education.
Top university courses are now available interactively, not just to a select few, but to students all over the world.
(…) The new possibilities for more personalised learning, collaborative learning, learning by doing, developing critical thinking, complex processing, and for nurturing creativity; these are all ways of learning that will increase both the quality and the efficiency of education.
(…) In the coming months, in close collaboration with my colleague Neelie Kroes and in follow up to the ideas I set out in Rethinking Education, I will work on developing a new EU Initiative on opening up education by embedding ICT and OER into the learning and teaching that takes place in our schools and universities.”
Opening up content
‘Opening up Education’ zal worden gelanceerd in het voorjaar van 2013, in een nauwe samenwerking van Education and Culture en de Digital Agenda.
Mijn eigen presentatie zat in het programmaonderdeel ‘Opening up Content’ en werd in de daaropvolgende discussie positief begroet. Hieronder staan de conclusies en aanbevelingen:
“Conclusions:
- 1. There are both ‘classical’ (OUs) and innovative (Digital) drivers for Open Education.
- 2. OER ? Open Education (but among 5 components of which 3 in Supply and 2 in Demand).
- 3. MOOCs stand for a new revolution in ‘Opening up Education’ (not in Open Education) and could become a very important change agent.
- 4. OuE is a well-chosen umbrella for the EU Initiative (thereby not promoting one single ideal model).
- 5. With OuE Europe is orchestrating JIT a decisive move in the OpenEd world.
- 6. National OER policies are rapidly emerging, with strong support from IGOs, and are argued to serve well government’s responsibilities for Education.
- 7. OER potentially is the most significant in OuE, being beneficial for all educational institutions, regardless of their educational philosophies and more in general the political context.
- 8. OuE/OER could go the ‘Bologna’ way, that is to become a major European innovation in Education.
- 9. OuE/OER could make the current educational system more sustainable.
Recommendations:
- a. Give OuE a decade to become full reality.
- b. Focus on mainstreaming OER (ambitious and difficult enough).
- c. Design effective fits and incentives in national funding schemes and regulations.
- d. Reflect on measures how to change the human factor from being a barrier into becoming a carrier.
- e. Initiate a fundamental dialogue with the private sector, in particular the publishers, on changing opportunities.
- f. Be quick in a European MOOCs move.
- g. Create a strong European OuE/OER research base to underpin policies and implementation.
- h. Do not reinvent the wheel in a European legal and licensing framework but join forces with Creative Commons.
- i. Cherish educational variety in the member states and cultural and language diversity within the EU.”
MOUC’s (Massive OU style Courses)
De korte melding (bij aanbeveling f) dat de Europese Open universiteiten de lancering voorbereiden in het eerste kwartaal van 2013 van een geheel eigen reeks MOOCs, voorlopig MOUCs genoemd (Massive OU style Courses), werd enthousiast ontvangen en leidde tot veel vragen naar het hoe en wat. MOUCs onderscheiden zich van MOOCs op een aantal punten, bijvoorbeeld: de lerende staat centraal (in plaats van de presenterende docent), de leermaterialen zijn ontwikkeld voor zelfstudie, je kunt op elk moment beginnen en eigen tempo aanhouden (geen cohortbenadering), er zijn in veel gevallen – tegen betaling -credits te verwerven via tentamens, en er worden cursussen in diverse Europese talen aangeboden (in plaats van alleen maar in het Engels).
Het belang van aanbeveling e bleek in de plenaire afsluitende discussie die mede door toedoen van de moderator werd gedomineerd (een beetje teveel) door een debat over copyright, licensering, en een ‘gezonde’ business voor de uitgevers, die overigens niet aanwezig waren in de Oslo-conferentie, net zomin als andere stakeholders. Verder was er in de slotdiscussie duidelijk aandacht voor open textbooks (met grote kostenreductie), MOUCs als een goed voorbeeld van een EU initiatief, de rol van overheden (visieontwikkeling, strategiebepaling, bieden van stimuli/prikkels, nieuwe financieringsmechanismen, bevorderen van een breed onderzoekpalet), leiderschap, de natuurlijke menselijke weerstand tegen verandering, het samengaan van top-down en bottom-up, en het belang van learning communities, sociale netwerken / media, de tijdsfactor voor docenten, en learning analytics.
Er zijn Presidency Conclusions uitgebracht die de urgentie van ‘Opening up Education’ onderstrepen, teneinde zo het onderwijs te moderniseren in tijden van economische terugval, hoge (jeugd)werkloosheid, sociale uitsluiting, en de noodzaak van een digitaal competente bevolking, grotere flexibiliteit, personalisering, leernetwerken, een leven-lang-leren, en een stevige brug tussen informeel en formeel leren. Het document eindigt met een onmiskenbare overall conclusie:
“Finally, participating ministers and heads of delegation
(…) Welcomed the intention of the European Commission to launch a new initiative on
‘Opening up education’ supporting the uptake of ICT and open educational resources in
education and share our commitment to contribute to its development.”
Ten slotte nog even terug naar de MOOCs …
In de OER-wereld is er de nodige kritiek. De huidige MOOCs zijn niet écht ‘open’, want niet beschikbaar voor hergebruik, aanpassing of verdere verspreiding. Ze zijn veelal gebaseerd op een video-duplicering van het traditionele ‘hoorcollegemodel’, waar kennisoverdracht van de docent centraal staat in plaats van het leerproces van de student of leerling. En het is bekend dat de reputatie van de Amerikaanse elite universiteiten niet zozeer is verworven op hun onderwijskwaliteit maar veel meer vanwege hun excellente onderzoek.
Dat mag allemaal waar zijn, maar de MOOCs zijn een belangrijke change agent geworden in een proces dat nog maar een jaar op gang is. Er valt nog veel te verwachten en dan is het maar beter dat je ‘meespeelt in het spel’. En het is prima dat de opkomst van MOOCs ons allen zo prikkelt om in beweging te komen in het opener maken van ons onderwijs!”
Fred Mulder, (UNESCO-hoogleraar OER bij de Open Universiteit, voormalig rector magnificus OU)
