Pas op voor toetsidolatrie
‘Deze week werd de uitslag bekend van twee wereldwijde onderzoeken naar de toetsscores van leesvaardigheid, wiskunde en natuurkunde van bepaalde groepen leerlingen in het basisonderwijs. Ook nu weer hebben Nederlandse leerlingen op deze drie gebieden goede resultaten geboekt. Opvallend is dat de nieuwe staatssecretaris van OC&W, Sander Dekker, zich daar niet tevreden mee stelt.
Terwijl onze kinderen al watertrappelend het hoofd boven water weten te houden, worden zij door leerlingen uit andere landen in borstcrawl voorbij gesneld, aldus zijn reactie volgens de Telegraaf. Laten we eens kijken of hij zich niet vergist met zijn conclusie, dat wij het daarom beter moeten gaan doen.
Bij de beste 10
Op de drie terreinen behoort ons land tot de beste tien, overigens samen met veel andere landen omdat hun onderlinge verschillen verwaarloosbaar zijn (niet-significante verschillen). Opvallend is dat Engeland en de VS weer tot deze kopgroep behoren.
In een ver verleden troffen we daar het beste onderwijs aan, maar het raakte in die landen in verval. De afgelopen dertig jaar is geprobeerd dit tegen te gaan en beide landen lijken daarin te zijn geslaagd, althans als wij uitgaan van de onderzoeken hierboven.
Maar de onafhankelijke en omvangrijke studie van Robin Alexander (in 2009, Universiteit van Cambridge) naar het Engelse lager onderwijs toont een ernstige verschraling van het leerplan aan. De aandacht gaat vooral uit naar lezen, schrijven en rekenen ter voorbereiding op de nationale toetsen. Alexander noemt het leerplan gepolitiseerd. Scholen doen wat de overheid zegt.
Een onderzoek naar de Amerikaanse situatie, dat van Diane Ravitch (2010, Universiteit van New York), laat een totaal ontwricht publiek onderwijsstelsel zien, een gevolg van een eenzijdige nadruk op toetsen en de ongebreidelde concurrentie tussen scholen. Het is een welbestede middag als staatssecretaris Dekker met zijn ambtenaren eens met Ravitch en Alexander zouden praten. Dat kan ondoordachte ingrepen in ons onderwijs voorkomen.
Goede scores, ernstige gebreken
Dit voorbeeld laat zien dat we geen overhaaste conclusies moeten verbinden aan internationale vergelijkingen van toetsscores. Goede scores gaan kennelijk soms gepaard met ernstige gebreken. Zo ook zouden wij met de vaststelling dat enkele Aziatische landen veel beter zijn voorzichtig om moeten gaan en dat geldt ook voor vergelijkingen met Finland en Rusland.
De Duitse onderzoeker Hans Brügelmann wijst in zijn boek uit 2005 op institutionele structuren en culturele achtergronden van landen die onderling sterk verschillen. Het is daarom niet wijs om aanpakken uit andere landen zomaar in ons eigen onderwijs toe te passen.
Neen, je moet goed kijken en met zorg handelen, zoals Edith Ploeg lijkt te doen. Deze directeur van de Haarlemse basisschool De Zonnewijzer zei “Goede leerlingen echt laten excelleren, dat vergt veel van leraren: veel inzicht, veel inzet, weten wat je wilt. Op onze school besteden we sinds twee jaar extra aandacht aan deze groep. De leraren die daarmee bezig zijn, moeten heel vindingrijk zijn, bijvoorbeeld omdat er weinig lesmateriaal bestaat.”
“De zwakke leerling heeft de laatste tien, vijftien jaar al veel aandacht gekregen. Dat heeft een enorme verfijning opgeleverd in de aanpak van deze groep en dat heeft ook geholpen. Nu komt gelukkig ook de bovenkant in beeld. Maar het duurt nog wel tien jaar voordat dat aan de resultaten te zien is (uit: Trouw).”
In plaats van dat wij knielen voor internationale vergelijkingen van toetsscores moeten wij balans aanbrengen in ons werk. Behalve dat internationale onderwijsstandaards moeten worden gehanteerd, is onderwijsvrijheid belangrijk en autonomie van scholen. Pas als de staatssecretaris zich daarvoor inzet, voor de balans van deze drie punten, doet hij zijn werk goed.’
Nico Dullemans
Adviseur van VKO
