Risico bij automatische piloot
‘We zijn gewend op de automatische piloot te denken. Scherp blijven en rekening houden met het onverwachte kost ons veel meer energie.” Robert Jan de Boer, lector Aviation Engineering, promoveerde onlangs aan de TU Delft op zijn onderzoek naar het oppikken van signalen in cockpitdisplays door piloten. Op 15 december zal de lector bij de Aviation Knowledge and Career Day vertellen wat ‘cognitieve weerstand’ inhoudt en waarom het een probleem is.
Juist bij onverwachte gebeurtenissen is de automatische piloot gevaarlijk. Piloten moeten juist scherp zijn en adequaat reageren op signalen. Cognitieve weerstand houdt in dat we signalen uit de buitenwereld wel waarnemen, maar dat we deze pas na langere tijd gebruiken om onze denkkaders aan te passen. Zo’n mechanisme zorgt er voor dat de wereld makkelijker te ordenen is, volgens De Boer.
Onzekerheid is positief
“‘Hoeveel van elke diersoort nam Noach mee in de Ark?” De meeste mensen zullen als antwoord ‘twee’ geven. Een voorbeeld van hoe ons brein een truc met ons uithaalt: onze hersenen scannen vanzelf over het begrip ‘Ark van Noach’ heen. Binnen bepaalde beroepen is het cruciaal om juist het bewuste nadenken te activeren en zo deze cognitieve weerstand te overwinnen.
De Boer onderzoekt in hoeverre bepaalde karaktereigenschappen en emoties invloed hebben op de cognitieve weerstand. Uit het onderzoek blijkt dat positieve emoties de cognitieve weerstand versterken en negatieve emoties dit juist verzwakken. Ook karaktereigenschappen hebben invloed: onzekerheid verzwakt de cognitieve weerstand. De Boer: “Onzekerheid wordt binnen de psychologie traditioneel als een negatieve eigenschap gezien. Maar in dit geval heeft het dus voordelen voor bepaalde vakgebieden. En onzekerheid is juist een eigenschap waar techneuten een overmaat van hebben.”
Seneca’s fout
Het onderzoek naar cognitieve weerstand wordt voortgezet en kan ook gevolgen gaan hebben voor de eigenschappen die momenteel voor piloten als belangrijk worden verondersteld. Piloten worden nu juist geselecteerd op eigenschappen als stressbestendigheid en rationaliteit, maar het kan dus goed zijn dat deze criteria in de toekomst zullen veranderen.
“We onderzoeken dit onder andere in de vluchtsimulator van de Hogeschool van Amsterdam.” Eerder dit jaar zijn een aantal studenten afgestudeerd op ‘automation surprise’. Uit hun onderzoek blijkt dat veel beginnende piloten niet de signalen oppikten die duidelijk zichtbaar waren op de cockpitdisplays. “Seneca zei: ‘zich vergissen is menselijk, maar volharden is des duivels.’ Uit dit onderzoek blijkt dat fouten maken menselijk is, maar het volharden daarin ook. We zijn niet altijd in staat om signalen vanuit de werkelijkheid op te pikken.”
