VSNU, red de talen

Terwijl iedereen in de wereld het Finse onderwijs roemt en daar alles over wil weten en van leren en terwijl iedereen de opkomst van kennisnatie Brazilië geboeid volgt en dat land uitvoerig bezoekt, gaat in ons land het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in juist de talen van deze voorbeeldlanden teloor. De studentengeledingen in de faculteitsraden van de meest betrokken universiteiten wijzen er op, dat dit geen vanzelfsprekende zaak of noodlot is.

De waarde van unica

Zij schrijven onder meer: “In  2000 en 2003 werd door de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden, Nijmegen en Utrecht het zogenaamde ‘Convenant Letteren 2000+’ gesloten. Hierin stond onder andere een specifiek plan voor het behoud van unica als Roemeens en Portugees. In dit plan werd uitdrukkelijk vermeldt dat een lage studenteninstroom geen reden tot opheffing moet zijn, omdat deze kleine opleidingen ‘hun bestaansgrond immers niet alleen ontlenen aan het opleidingskarakter, maar ook aan het kennisniveau op maatschappelijk relevante gebieden’.”

In een open brief aan de nieuwe VSNU-voorzitter doen zij een beroep op hem, om de neergaande  ontwikkeling te helpen keren. Zij willen een rijkere invulling van de profilering en zwaartepuntvorming in het WO bewerkstelligen, die ook zulke unica en hun waarde overeind kan houden. “In de praktijk blijkt echter dat er de neiging is om vooral te profileren op de domeinen die het meeste rendement en geld opleveren – er zijn bijvoorbeeld maar liefst vijf instellingen die zich op duurzaamheid richten.” De VSNU zou zich daarom moten inspannen het letterenconvenant in dat kader te hernieuwen en kwalitatief leven in te blazen.

U leest de open brief hier onder

Geachte heer Dittrich,

Allereerst willen wij u van harte feliciteren met uw nieuwe positie als voorzitter van de Vereniging van Universiteiten (VSNU). Wij wensen u veel geluk met het uitvoeren van uw taken in dit mooie, maar zeer bewogen beleidsveld.

Zoals u weet, is er onder het bewind van oud-staatssecretaris Halbe Zijlstra een beleid ingezet waarin hogescholen en universiteiten zich moeten specialiseren. Deze roep om profilering zette universiteiten aan tot het formuleren van zwaartepunten, zodat iedere instelling doet waar deze goed in is. Zo ontstaat er als het ware een landelijke taakverdeling, waarin de Universiteit Leiden bijvoorbeeld de culturele opleidingen voor zijn rekening neemt, de Erasmus Universiteit Rotterdam zich meer richt op rechten en economie en de Universiteit Utrecht zich specialiseert in sociale wetenschappen.

In de praktijk blijkt echter dat er de neiging is om vooral te profileren op de domeinen die het meeste rendement en geld opleveren – er zijn bijvoorbeeld maar liefst vijf instellingen die zich op duurzaamheid richten. Door dit beleid blijven met name de geesteswetenschappen achter; van een goede landelijke taakverdeling is nauwelijks sprake.

Een donkere la

Deze ontwikkeling is uiterst zorgwekkend. Langs de ‘bètameetlat’ is het nut van de geesteswetenschappen weliswaar niet zo direct te meten, maar de disciplines in dit gebied zijn wel degelijk van groot maatschappelijk belang. Denk bijvoorbeeld aan de talenopleidingen, die zeer relevant zijn in een tijd waarin internationale samenwerking, zowel binnen als buiten Europa, een steeds grotere rol gaat spelen. Toch zijn het juist deze talenopleidingen die door het profileringsbeleid het zwaarst getroffen worden. Unieke opleidingen als Roemeens, Fins, Hongaars en Portugees dreigen volledig uit Nederland te verdwijnen.

U gaf op zaterdag 1 december in Trouw aan dat u vindt dat elke Europese taal als academische opleiding moet worden aangeboden in Nederland of Vlaanderen. Van dit voornemen komt nu echter niets terecht, omdat er te weinig wordt afgestemd tussen de verschillende instellingen. In het verleden werd dat, ook op het gebied van de geesteswetenschappen, beter gedaan.

In  2000 en 2003 werd door de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden, Nijmegen en Utrecht het zogenaamde ‘Convenant Letteren 2000+’ gesloten. Hierin stond onder andere een specifiek plan voor het behoud van unica als Roemeens en Portugees. In dit plan werd uitdrukkelijk vermeld, dat een lage studenteninstroom geen reden tot opheffing moet zijn, omdat deze kleine opleidingen ‘hun bestaansgrond immers niet alleen ontlenen aan het opleidingskarakter, maar ook aan het kennisniveau op maatschappelijk relevante gebieden.’ Het lijkt er echter op dat dit convenant, mede door de recente ‘profileringsdrang’, in een donkere la is verdwenen.

Het servies van Dijkgraaf

In een interview met het Hoger Onderwijs Persbureau van 30 november 2011 zei prof. Robbert Dijkgraaf over profilering: “Als een universiteit een mooi kopje uit haar handen laat vallen, dan is dat jammer, maar het is maar één kopje. Alleen is het servies dan eigenlijk niet meer compleet. Wie maakt zich zorgen om het hele servies van de wetenschap?”.

Wij zien hier een mooie taak weggelegd voor de VSNU, die er als overkoepelend orgaan voor kan zorgen dat universiteiten hun profilering op elkaar afstemmen en dat het ‘servies’ op het gebied van academische talenopleidingen compleet gehouden wordt. Wij roepen u, als voorzitter van de VSNU, dan ook op om het ‘Convenant Kleine Letteren’ op korte termijn te vernieuwen en er zo voor te zorgen dat kleine talenopleidingen zoals Portugees, Roemeens, Fins en Hongaars behouden blijven in Nederland.

Met vriendelijke groet,

Esther Crabbendam en Lucinda van Ewijk, Faculteitsraad Geesteswetenschappen UvA en Faculteitsraad Geesteswetenschappen UU

Mede ondertekend door de studentengeledingen van de faculteitsraden Letteren en/of Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Leiden, de Rijksuniversiteit Groningen, de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit Utrecht.