De Zwaan: omzeil de blokkerende minderheid
Er moeten simpeler formules komen om EU-verdragen op een meer fundamentele wijze te wijzigen. Hierover ontvouwde prof. dr. Jaap W. de Zwaan (per 1 mei 2012 lector European Integration aan De Haagse Hogeschool) tijdens zijn intreerede op donderdag 24 januari enkele ideeën.
“Met name het vereiste dat verdragswijzigingen door álle lidstaten moeten worden goedgekeurd alvorens zij in werking kunnen treden, is in de toekomst niet meer houdbaar”, zo betoogde De Zwaan. “Dat was misschien vroeger anders, met een klein aantal lidstaten, maar nu – met 27 lidstaten, binnenkort 28 en over een aantal jaar misschien nog meer lidstaten – is niet meer acceptabel dat één lidstaat de inwerkingtreding van een wijzigingsbesluit – waarmee bovendien vertegenwoordigers van diezelfde lidstaat, in de voorafgaande onderhandelingen, hebben ingestemd – kan tegenhouden.”
Voer voor de Britten
“Een land kan niet tegen zijn zin aan een verdragstekst worden gebonden. Anderzijds kan het niet zo zijn dat een individuele lidstaat nog langer het recht heeft de voortgang van een organisatie die door het overgrote gedeelte van de lidstaten gewenst wordt, te blokkeren. Immers, je bent weliswaar lid van een organisatie, maar de verdere ontwikkeling daarvan zou bepaald moeten worden door het belang van de organisatie. Een vetorecht van individuele leden past daar niet bij.”
Wat is dat de oplossing? Volgens De Zwaan moet gedacht worden aan formules, die het mogelijk maken dat inwerkingtreding van verdragswijzigingen kan plaatsvinden nadat een groot aantal lidstaten een wijzigingstekst heeft goedgekeurd. Zo’n benadering zou temeer acceptabel moeten zijn omdat in de voorafgaande onderhandelingen vertegenwoordigers van álle lidstaten met de betreffende verdragswijzigingen hebben ingestemd.
“Over de omvang van het aantal lidstaten dat de nieuwe, en unaniem aanvaarde, verdragsteksten moet hebben goedgekeurd, kan men verschillend denken. Drie kwart of vier vijfde van het aantal lidstaten lijkt een redelijk vereiste te zijn. Zulke drempels waarborgen een genoegzame ‘kritische massa’ van lidstaten.”
Door nood gedwongen meer pro-EU
Jaap de Zwaan was in zijn intreerede verder kritisch op de ‘Europa-kritische’ koers van de Nederlandse regering, die sinds de beginjaren van de 21e eeuw is ingeslagen. “Het kabinet heeft onvoldoende weerstand geboden aan de publieke opinie”, stelt hij.
Na de regeringen Balkenende werd het volgens De Zwaan nóg erger. “Alsof het besef van de voordelen die Nederland jarenlang – en nog steeds – heeft bij de Europese samenwerking, even was verdwenen. Onder de voorbije regering, Rutte 1, heeft met name vanwege de gedoogconstructie onze internationale reputatie ook veel schade opgelopen. Van Nederland als bruggenbouwer, als verzoener en architect van compromissen werd niet veel meer gehoord of gezien.”
Nu, door de nood gedwongen, gebeurt er wel wat, op geleidelijke basis en met name via besluitvorming op het hoogste politieke niveau, in het kader van de Europese Raad. Stapje voor stapje gaat het, onder leiding van Herman van Rompuy, de vaste voorzitter van de Europese Raad.
Er is echter geen aansprekende visie, geen lange termijn strategie. Het lijkt wel alsof men het echte verhaal niet meer durft te vertellen. Vandaar dat onze Minister-President Rutte nog steeds kan betogen dat geen nieuwe verantwoordelijkheden aan Europa zullen worden overgeheveld. Wie echter een beetje inzicht heeft in de ontwikkelingen, weet wel beter. De crisis vraagt om méér Europa, niet om minder.
