De ‘kleine Merkel’
Johanna Wanka heeft een levensgeschiedenis die even verrassend en ongebruikelijk is als die van Angela Merkel. Net als de Kanzlerin komt zij uit de voormalige DDR en ontwikkelde zich daar als bèta-onderzoeker. Net als zij werd zij in 1989 actief in de burgerbeweging tegen het verkalkte communistische regime.
Rector in het HBO
Net als Merkel trad zij pas laat toe tot de CDU en net als zij trouwde zij een wetenschappelijke collega in een ander bètavak. Zij was jarenlang onderzoekmedewerker aan de universiteit van Merseburg-Leuna, in het hart van de zware chemie waar de DDR en vooral Leuna berucht om waren. Na ‘die Wende’ werd Wanka benoemd tot de Rektorin van de Fachhochschule in Merseburg, waar zij intussen les was gaan geven in de wiskunde, het vak waarin zij ook promoveerde. Net als haar nieuwe collega Jet Bussemaker was zij dus HBO-rector.
Net als Merkel in de politiek van het nieuwe herenigde Duitsland kreeg Wanka al snel een reeks bestuurlijke functies in de opbouw van een modern HO-landschap in de ‘Neue Länder’. Zowel in de deelstaat Sachsen-Anhalt als in Brandenburg werd zij bestuurder van de hoger onderwijs koepel en van daar ook actief in de nationale HO-gemia van de Rektorenkonferenz.
Historische benoeming
In oktober 2000 werd zij benoemd tot minister van onderzoek en cultuur van Brandenburg, in een coalitie van SPD en CDU. Deze post behield zij tot eind 2009. ‘Pas’ in het voorjaar van 2001 trad zij toe tot de CDU. Begin 2010 werd zij minister voor dezelfde portefeuille in Niedersachsen. Dat was een bijzondere benoeming, historisch in de Duitse politiek. Wanka was de eerste Oostduitse minister die in een Westduits bondsland gevraagd werd tot de regering toe te treden. Andersom was na ‘die Wende’ al heel vaak gebeurd. Uit die tijd komt ook haar bijnaam ‘die kleine Merkel’.
In Niedersachsen trad minister Wanka politiek zeer geprofileerd op. Zij bepleitte de invoering van collegegelden, een uitzonderlijk iets in Duitsland waar alleen in Beieren nog voor gekozen is. En zelfs daar is nu een referendum aanstaande om ze weer af te schaffen. Wanka schrok niet terug voor stevige debatten met de studenten en anderen die haar beleid op dit punt kritiseerden. Dat haar partij, de CDU, uiterst nipt de recente deelstaatverkiezingen verloor, wordt door analytici ook geweten aan de collegegeldmaatregel, waarvan SPD en Groenen beloofden dat zij die direct zouden intrekken.
Allochtoon studiesucces
Wanka trad als minister op als pleibezorger van een sterk ‘widening participation’ beleid, hetgeen wel past bij haar rol als HBO-rector in Merseburg. Zo is zij een voorstander van grotere toegankelijkheid van het hoger onderwijs voor mensen zonder ‘Abitur’, langs lijnen van LLL-trajecten en EVC. In het bijzonder voor allochtone studenten zou dit meer mogeijk gemaakt moeten worden. Die opvatting is in haar eigen CDU nog niet erg wijd verspreid.
Volstrekt onverwacht krijgt de loopbaan van Johanna Wanka nu een forse impuls. Angela Merkel wilde blijkbaar zo’n pionier uit haar partij nu naar voren halen. Het voor haar persoonlijk ook merkbaar bittere afscheid van Annette Schavan bracht haar er in elk geval toe een gelijkgezinde vrouw met een krachtdadig imago in het kabinet te benomen. Dat is niet zonder pikanterie. Want Wanka promoveerde net als Schavan precies 33 jaar geleden, in de DDR, de dictatuur waarin Merkel zelf ook als bètavrouw promoveerde en een R&D-carrière maakte.
Dat Johanna Wanka een echte wetenschapper is, blijkt wel uit haar nevenfuncties. Niet iedere bewindsman kan erop bogen ‘Mitglied’ te zijn van de ‘Akademie für Geowissenschaften und Technologien e.V.’. Dat zij in het herenigde Duitsland ook een fijne neus ontwikkelde voor nevenfuncties van groot gewicht en met een machtig netwerk blijkt wel uit haar lidmaatschap van het curatorium van de VolkswagenStiftung en haar lidmaatschap en vice-voorzitterschap van de Konrad Adenauer Stiftung.
