D66 laat studenten los
Rutte-I kwam met een reeks wijzigingen in de WSF die vereenvoudigingen moesten aanbrengen en kosten verlagen. Een van de elementen daarin was buitengewoon pijnlijk: het schrappen van de hardheidsclausule. Deze regelde dat jongeren in zeer ernstige familieomstandigheden toch een studiebeurs konden krijgen. Denk daarbij aan studenten waarvan de ouders verdwenen zijn – soms in schrijnende asielsituaties of door verblijf in gevangenissen buiten Nederland – of die uit gezinnen stammen waarin door criminaliteit en misbruik de verhoudingen en menselijke contacten voorgoed kapot gegaan zijn.
Zwichtende PvdA
Staatssecretaris Zijlstra vond de kosten voor deze maatwerkregeling te veel en vond dat de betrokken studenten dat maar zelf moesten oplossen of anders volledige leningen moesten gaan sluiten. Dat bespaarde immers uitvoeringskosten bij DUO en dergelijke. “Jongeren die mishandeld zijn door hun ouders, worden nu nog eens extra gestraft, zodat de overheid doelmatiger kan werken,” zei LSVb-voorzitter Sander Breur al direct, toen Zijlstra dit plan naar buiten bracht.
OCW erkende dit de facto: “Ook was deze regeling er voor kinderen waarvan de ouders onvindbaar zijn.” In dat geval moet bijvoorbeeld gedacht worden aan jongeren waarvan een of beide ouders in het criminele circuit of verslavingssituaties zijn verzeild. De uitvoerende organisatie bleek dit maar lastig te vinden: “Het aantal gevallen dat een beroep op deze regeling doet is omvangrijk geworden en de regeling is ingewikkeld uitvoerbaar, omdat de bewijsvoering omvangrijk is.” [cursifering red.]
Rutte-II heeft dit voorstel opnieuw voorgelegd aan de Kamer, als deel van het compromis uit het Regeerakkoord. De PvdA heeft op dit punt simpelweg moeten zwichten voor de wensen van Halbe Zijlstra.
Lot bezegeld?
In de Kamer was er een groep fracties die zo’n hardheidsclausule toch wilde handhaven. Zij hoopten dat met steun in de Senaat het kabinet gedwongen kon worden op zijn schreden terug te keren, om verwerping van het voorstel daar te voorkomen. Het ongenoegen binnen de PvdA over dit pijnlijke punt van het OCW-beleid hoopte men hierbij te kunnen onderstrepen. Ook D66 deed hier aan mee. Totdat het tot stemming kwam. Toen haalde HO-woordvoerder Paul van Meenen zijn handtekening onder een motie hierover weg.
De redenering bij de linksliberalen lijkt te zijn, dat in de Tweede Kamer het voorstel van Zijlstra uit de vorige kabinetsperiode niet meer te stoppen zou zijn en de geheime onderhandelingen over een deal rond studiefinanciering in de Senaat niet bedreigd mogen worden door een extra conflict op dit dossier. In die deal lijkt dan ook het lot van de meest betrokken studenten nu al bezegeld.
De macht van Halbe Zijlstra
Dat VVD en PvdA alle zeilen moeten bijzetten op onderwijsterrein bleek bij het zeer rommelige debat over de CITO-toets. Staatssecretaris Dekker kwam zo vast te zitten in het overleg met het veld en met de Kamerfracties, dat het lot van zijn wetsvoorstel in de Senaat steeds somberder werd. Binnen de coalitie werd toen van hogerhand ingegrepen. Op de Kamer van D66’er Van Meenen nam Halbe Zijlstra van de VVD het heft in handen en deed concessies aan het CDA en D66 om de zaak te redden.
De fractieleiders in de Tweede Kamer komen door de politieke onzekerheden steeds meer in de positie, dat niet kabinetsleden maar zij de lijnen moeten en ook de facto kunnen uitzetten om het regeringsbeleid door Kamer en Senaat te loodsen. Hun rol wordt hierdoor zowel dualistischer, als machtiger. Dat dit bij de onderhuidse machtsverschuivingen en ambities binnen de VVD extra pikant is waar het Dekker en Zijlstra betreft, maakt de onderwijsdossiers eens te meer relevant in het Haagse.
