Leraar zijn gaat niet vanzelf
Voor de totstandkoming van dit document is de Raad in gesprek gegaan met ruim 140 leraren en andere onderwijsdeskundigen. Zo wilde men op zoek gaan naar wat het van leraren vraagt om hun dagelijkse werk goed te kunnen doen in een tijd dat hun vak voortdurend aan verandering onderhevig is.
Buitenkant en binnenkant
Bij de roep om een versterking van de professionaliteit van de leraar wordt vaak gekeken naar de buitenkant van dat beroep. In het onderwijs wordt daarmee vaak verwezen naar een geschonden beroepseer, mede ten gevolge van een gebrek aan professionele handelingsvrijheid, miskenning van vakkennis en vakmanschap en een teveel aan bureaucratie binnen het onderwijs en instellingen. Volgens de Onderwijsraad gaat het daarbij vooral over status en respect voor de beroepsgroep en veel minder op ‘de binnenkant’.
De Raad komt met vier overwegingen om hier verandering in te brengen. Het is allereerst belangrijk dat de leraar zelfbewust en goed weet waarom hij zijn vak uitoefent, zodat deze goed voor ogen heeft waarom er op een bepaalde manier les wordt gegeven. “Het bewust zijn en kunnen expliciteren van de eigen professionele waarden en doelen stelt leraren in staat om aan anderen goed uit te leggen wat ze belangrijk vinden in hun onderwijs en waarom.”
De tweede overweging is dat leraren in allerlei specifieke situaties met individuele leerlingen, groepen, collega’s en doelstellingen geregeld voor ingewikkelde vraagstukken komen te staan. In de beroepspraktijk moeten leraren vaak snel hun eigen keuzes maken, terwijl daar vaak helemaal geen vaste recepten voor zijn. De verkenning spreekt dan ook over een vorm van “praktische wijsheid die zich moet ontwikkelen en dat is een wisselwerking tussen ervaring en theorie.”
Invloed op je eigen school
Professionaliteit betekent ook – als derde overweging – dat docenten op hun eigen school niet buiten spel staan. Ze willen graag invloed hebben op de uitvoering en inrichting van het onderwijs vanuit eigen professionele waarden en doelen. Leraren creëren deze professionele ruimte wanneer ze samenwerken met partners buiten de klas. Dat vergt inzicht in de (sociale) processen en machtsverhoudingen binnen hun schoolnetwerk en de manier waarop ze die positief kunnen beïnvloeden.
De vierde overweging van de Onderwijsraad is de manier waarop docenten zich zelf zouden moeten ontwikkelen. Het is voor leraren steeds zaak om bij te blijven, bij de ontwikkelingen in de maatschappij en op het gebied van vakinhouden en vakdidactiek. Daarbij is het belangrijk, dat docenten ook bij onderzoekers – en bij elkaar – voortdurend in gesprek gaan over de beste aanpak voor de vaak ingewikkelde kwesties in de beroepspraktijk.
De verkenning zal door de voorzitter van de Onderwiijsraad, prof. Geert ten Dam op de Impulsdag na de Summit over het Leraarschap op 15 maart nader gepresenteerd worden, in haar eerste reflecties op de uitkomsten van deze internationale bijeenkomst en de terugkoppeling daarvan naar het Nederlands onderwijs. U bent van harte uitgenodigd voor deze bijeenkomst, vanaf 14.30 u in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Meer info hier. Aanmelden op info@platformbetatechniek.nl.
