Kwaliteitsoordeel expliciet maken

Jozien Bensing was voorzitter van de KNAW-commissie die het rapport schreef ‘Naar het raamwerk voor de kwaliteitsbeoordeling van sociaalwetenschappelijk onderzoek’ waarin handvatten worden aangereikt aan de sociale wetenschap voor een nieuw evaluatieprotocol. Dat is nodig omdat de grote verschillen in disciplines en hun methodiek vaak voor onduidelijkheid zorgt.

Behoefte uit de samenleving

“Cultureel antropologen bijvoorbeeld, in hun veld is het zeer gebruikelijk om boeken te publiceren, terwijl in de psychologie voornamelijk artikelen worden gepubliceerd. Je moet er iets op verzinnen om ondanks die verschillen een duidelijke en transparante kwaliteitsbeoordeling van de output te hebben.”

Volgens Bensing is de wetenschappelijk community dat verplicht aan de maatschappij die het onderzoek mede mogelijk maakt. “Het gaat er om dat je expliciet, transparant en meetbaar maakt wat je als onderzoeker of onderzoeksgroep aan het doen bent. De hele maatschappij schreeuwt daar om. Er is een gerechtvaardigde behoefte vanuit de samenleving.”

Die behoefte zit hem ook in de maatschappelijke relevantie die gevraagd wordt van de wetenschap. Voor decanen is het van belang dat dit ook inzichtelijk wordt gemaakt. “Het is logisch dat er in de sociale wetenschap onderzoek gedaan wordt naar maatschappelijk relevante thema’s als veiligheid, democratische vernieuwing of de organisatie van de gezondheidszorg.”

Decanen moeten kunnen vergelijken

De nieuw voorgestelde methodiek stelt decanen, volgens Bensing, in staat om de output van onderzoek ook hierop te beoordelen. “Zij moeten binnen de faculteit verschillende disciplines met elkaar kunnen vergelijken.

Het raamwerk dat daartoe is gecreëerd kijkt dan ook naar productiviteit van wetenschappers, gebruik van wetenschappelijk werk door anderen, zowel in wetenschap als daarbuiten en de publieke waardering voor het werk. Tezamen geeft dat een goed en evenwichtig beeld van de kwaliteit van onderzoeksgroepen”

Die focus op output en de impact roept de vraag op of er dan niet een al te zware focus op maatschappelijke relevantie komt te liggen. Bensing denkt dat dat mee zal vallen. “Dit rapport is absoluut geen pleidooi tegen fundamentele wetenschap. Het zorgt juist voor een betere balans, omdat er ook op het niveau van onderzoeksgroepen wordt gekeken. Dan kan het best dat iemand daar zeer fundamenteel onderzoek doet, als iemand anders daar vervolgens meer toepassingsgericht aan de slag gaat.”

Andere discussie dan ‘Stapel’ 

“Het is belangrijk dat wetenschappers  op alle niveaus in de universiteit samen de kwaliteitscultuur  bewaken. Wetenschappers zijn nu al allemaal óók beoordelaars van hun collega’s, vaak op basis van impliciete kwaliteitscriteria. het is belangrijk dat disciplines de kwaliteitsccriteria expliciet maken, zodat ze daarop extern getoetst kunnen worden.”

Bensing benadrukt dat deze hernieuwde focus op expliciete kwaliteitscriteria geen verband houd met de affaire-Stapel. “Onze commissie is in het leven geroepen voor ‘Stapel’. Ik heb wel aan de KNAW gevraagd of ik dat moest meenemen in mijn bevindingen, maar zij hebben besloten dat met de commissie-Schuyt op te pakken.”

“Het is ook een ander type kwaliteitsdiscussie. Het gaat daar veel meer om de integriteit van het wetenschappelijk proces. Bij ons gaat het meer om de impact van onderzoek in wetenschap en samenleving. Het is hoe dan ook verstandig dat de wetenschap heel expliciet een kwaliteitscultuur creëert die herkenbaar en inzichtelijk is, omdat je daarmee beter de discussie kunt voeren of je als organisatie de lat wel hoog genoeg hebt gelegd.”