Utrechtse vrede kritisch bezien
Tussen 2009 en 2013 mochten zeven spraakmakende personen uit de wetenschappelijke en culturele wereld zich Vrede van Utrecht-hoogleraar noemen. Onder hen ook politici als -nu minister van Buitenlandse Zaken- Frans Timmermans. Deze hoogleraren benadrukten dat vrede voor de één onvrijheid voor een ander kan inhouden. In een land of een cultuur kan vrede zijn, terwijl delen van de bevolking worden onderdrukt. In het internationaal rechtssysteem heeft niet iedereen heeft dezelfde rechten. Net als in 1713 bestaan slavernij en mensenhandel nog steeds in landen waar in formele zin vrede heerst, bijvoorbeeld.
De erfenis van de Vrede van Utrecht
“We leren studenten kritisch na te denken over de voorwaarden van vrede,” zegt Rosi Braidotti, directeur van het Centre voor de Humanities, dat de hoogleraren begeleidde. “De oorlogen van de zeventiende eeuw werden aan de vergadertafel beëindigd, maar er kwam veel onvrijheid voor in de plaats. De Vrede van Utrecht gaf een enorme impuls aan de internationale slavenhandel en kolonialisme. De gevolgen daarvan zijn nog steeds zichtbaar en voelbaar in onze huidige samenleving.”
De oraties van de zeven Vrede van Utrecht hoogleraren zijn gebundeld in een speciale uitgave. Deze bevat ook een wandelgids, met downloadbare app, die de sporen van slavernij in Utrecht langsloopt. Het is een heel concrete manier om de erfenis van de Vrede van Utrecht en wetenschappelijke informatie beschikbaar te maken voor een groot publiek,”” aldus Braidotti. “Wetenschap is niet alleen iets voor academici aan de universiteit, wetenschap moet gaan over de wereld om ons heen.”
In goede sfeer bijeen
Over de buitengewoon belangrijke betekenis van de Vrede van Utrecht zei profeesor Renger de Bruin, de grote kenner van de geschiedenis van Utrecht, in een vooruitblik op de viering van de Vrede van 1713 tegen ScienceGuide in 2007 al: “Wij beseffen deze misschien nu weer wat meer. Oorlogen als de 30-jarige in Duitsland, de verwoestingen in de Pfalz door Lodewijk XIV waren slachtingen, etnische zuiveringen van het ergste soort. Rwanda, Darfur, Srebrenica, daar moet je aan denken. Stralsund en Magdeburg werden bijvoorbeeld uitgehongerd en verbrand, met tienduizenden burgerslachtoffers.”
“Men schat dat alleen al in Duitsland de bevolking met 20 tot 30 procent kromp in de 30-jarige oorlog. Sommige streken waren pas rond 1850 weer terug op hun bevolkingstal en economische niveau van voor 1600. Na 1713 waren de oorlogen in de 18e eeuw meer schaakwedstrijden tussen koningen, met natuurlijk militaire schade, maar niet meer die totale verwoesting en slachtpartijen.”
“De aanpak in 1713 was bovendien ook de benchmark geworden voor de oplossing van conflicten als zij uit de hand liepen. Zowel het Congres van Wenen in 1815 als het Congres van Berlijn van 1878 bouwden bewust voort op de Utrechtse vredesopzet: alle partijen in goede sfeer bijeen, geen vernedering tot rancune van de ‘verliezer’, evenwicht herschikken en veel bilaterale vertrouwensmaatregelen er omheen. De EU lijkt soms wel wat op een Utrechtse vredesonderhandeling.”
De Universiteit Utrecht heeft in een animatie de Vrede van Utrecht leerstoel samengevat. Deze animatie is te bekijken op www.uu.nl/cfh. Hier is ook meer informatie te vinden over de twee congressen die in 2013 nog vanuit de leerstoel worden georganiseerd.
