Een hart voor rechtvaardigheid
De strijd tegen corrupte ambtenaren is het belangrijkste thema van de 14e-eeuwse Chinese roman Shui Hu (Verhaal van de wateroever), een Chinese versie van Robin Hood. Het thema van de Chinese klassiekers is nog altijd springlevend: ook nu nog kent China corruptie en machtsmisbruik. Maar trokken de ‘Robin Hoods’ van weleer met zwaarden ten strijde, tegenwoordige wapens zijn het wetboek en het internet.
Opmerkelijk genoeg was het juist de klassieker Shui Hu die Chen Guangcheng inspireerde om advocaat te worden. “Mijn vader las het me voor toen ik kind was”, vertelt Chen. “Het was mijn eerste kennismaking met rechtvaardigheid.”
Spectaculaire ontsnapping
Chen Guangcheng is nuchter en bescheiden, maar hij heeft de laatste jaren zware hindernissen moeten nemen. Toen hij een juridische procedure startte vanwege gedwongen abortussen en sterilisaties van vrouwen op het platteland, moest hij dat met vier jaar gevangenisstraf bekopen. Nadien volgde huisarrest – of ‘illegale detentie’ zoals hij het zelf noemt – waarbij hij frequent mishandeld werd.
De zaak Chen kreeg grote internationale aandacht toen hij in 2012 op spectaculaire wijze uit zijn scherp bewaakte huis wist te ontsnappen. Hij vond bescherming in de Amerikaanse ambassade in Beijing en kreeg na veel diplomatiek getouwtrek door minister Hillary Clinton een studievisum voor Amerika. Sinds mei vorig jaar woont hij met zijn vrouw en twee kinderen in New York.
Alles uit het hoofd leren
Tijdens een recente reis naar Europa – in de aanloop naar de Europees-Chinese mensenrechten-dialoog volgende maand – sprak Chen Guangcheng met ScienceGuide.
U bent blind, hoe bent u er eigenlijk in geslaagd om rechten te studeren?
“Het was heel erg moeilijk! Ik had bijvoorbeeld geen studieboeken. Vrienden en familieleden leenden boeken voor me en lazen die aan me voor. Vervolgens leerde ik het allemaal uit mijn hoofd.”
Zijn onderwijsinstellingen in China eigenlijk toegankelijk voor gehandicapten?
“In China zijn er ongeveer 10 miljoen blinde mensen. Vóór 1985 had 1% van hen toegang tot onderwijs. Tegenwoordig is dat ongeveer 4%.”
Zou u dezelfde – activistische – persoon zijn geweest wanneer u naar een gewone universiteit had kunnen gaan?
“Ik denk dat mijn hart voor rechtvaardigheid niet anders zou zijn geweest. Het werk als advocaat zou wel een stuk gemakkelijker voor me zijn geweest.”
Hoopvol én zelfcensuur
Meer en meer Chinese universiteiten werken samen met buitenlandse universiteiten. Betekent dit een toename van openheid en academische vrijheid aan de Chinese universiteiten?
“Aan de ene kant is deze samenwerking hoopvol, omdat het mensen in staat stelt om van elkaar te leren. Aan de andere kant zie ik dat buitenlandse academische instellingen vaak zelfcensuur toepassen wanneer ze met Chinese autoriteiten samenwerken.”
Wat vindt u daarvan?
“Ik vind dat decadent, dat ‘downgraden’ van je eigen academische standaarden. En jezelf compromitteren vanuit gemakzucht is nog erger, dat is simpelweg onverantwoord.”
Welk advies zou u deze westerse universiteiten geven?
“Ik denk dat ze stevig moeten vasthouden aan hun principes, vooral aan het principe van academische vrijheid. Het is heel goed om te streven naar samenwerking als dat inderdaad uitmondt in meer academische vrijheid, maar als deze vrijheid gecompromitteerd wordt, dan is samenwerking een tragedie en de moeite niet waard.”
Geen ‘open education’ nog
U studeert nu aan de New York University Law School, wat is de focus van uw huidige studie?
“Ik richt me op de mensenrechten en de rechtsstaat, met specifieke aandacht voor de rechten van mensen met een handicap. Verder interesseer ik me voor sociale rechten en voor transparantie van overheidsinformatie.”
Als u de president van China zou zijn, wat zou u als eerste veranderen in uw land?
“De vrijheid van meningsuiting is voor mij het belangrijkste. Daarnaast zou ik een einde maken aan de machtsmonopolie die er heerst en een pluralistische maatschappij vestigen.”
Ziet u een rol voor Open Education in China?
“Op dit moment gebeurt er niet veel. De enige organisatie die zich met Open Education bezighoudt, is het Ministerie van Onderwijs. Maar het feit dat we vandaag nog geen Open Education hebben, wil niet zeggen dat het morgen niet kan gebeuren.”
Steeds meer firewalls
Maar internettoegang is daarvoor noodzakelijk en dat wordt steeds door de overheid ingeperkt.
“Het is een feit dat de Chinese overheid steeds meer firewalls creëert. Ik vind dat de internationale gemeenschap daar ook een verantwoordelijkheid heeft. Deze ‘Berlijnse muur’ moet worden geslecht.”
“Aan de andere kant zie ik dat mensen in China erg actief zijn met sociale netwerken. Het engagement bij de burgers neemt toe en daarvan zal de verandering echt moeten komen. Bovendien denk ik niet dat de Communistische Partij zich de woede van de hele wereld op de hals wil halen door burgers volledig van het internet af te snijden.”
Wat is uw volgende project?
Lachend: “De Engelse taal.”
