Gutes Stück
De Kanzlerin hield een stevig en warmbloedig betoog bij haar eredoctoraat, waarin investeren in kennis en vertrouwen centraal stond. Ze gaf met een kwinkslag aan dat ze haar ereteken cultureel goed kon plaatsen. De zij, “eine protestantische Pastorentochter”, door een katholieke universiteit onderscheiden werd in een kerk die oecumenische diensten houdt, zoiets was “ein gutes Stück Europäischen Geschichte.”
Voorschot draagt vruchten
De kappa en bul noemde zij een “Zeichen des Vertrauens”, heel persoonlijk in haar werk, maar ook in het Duitsland waar zij voor staat. Hoe zeer dit niet vanzelf sprak, sprak ook uit de historie van Europa, onderstreepte zij.
De Europese eenwording, gericht op vrede en welvaart samen, kon alleen slagen door een voorschot. Het voorschot dat andere volkeren wilden geven aan vertrouwen in het Duitsland van na 1949. “Das war ein Geschenk des neuen Vertrauens gerade von den Niederlanden! Das werden wir nie vergessen, dieses Geschenk,” zei Merkel en oogstte daarmee een ovatie.
Dat “Vorschuss des Vertrauens” heeft rijke vruchten gedragen, vervolgde zij. Dankzij de Europese eenwording zijn vrijheid, welzijn, welvaart, vredelievende betrekkingen en ‘Teilhabe’ aan elkaars zorgen en kansen normaal geworden. Maar het is alles behalve dat. “Wir sind in der Geschichte die Ausnahmezustand.” Ook hierin is Europa een “Schicksalgemeinschaft” geworden.
De kredietcrisis – door Merkel voortdurend en veelzeggend “Schuldenkrise” genoemd – maakt wezenlijk besef dit eerder sterker dan minder. Nederland en Duitsland staan, ook in de EU, voor dezelfde uitdagingen en deze eisen “neues Denken”. “Zoiets kun je maar beter samen doen wil dit slagen”, voegde Merkel puntig toe.
Agenda voor de EU
Toen het vertrouwen in Europa en de samenwerking, inclusief de euro als muntunie, in hoog tempo aangetast werd, werd dit duidelijk. “Europa musste handeln. Wir haben gehandelt. Die Arbeit ist aber noch nicht getan.”
Merkel schetste scherp een ‘Agenda’, haar ‘te doen’ lijst van drie punten voor de komende periode:
– In het acute crisismanagement (lees; Cyprus, Hellas etc) moet heel duidelijk samengaan dat solidariteit en echt aanpakken van de één geheel zijn. Oftewel: Duitsland betaalt mee als de crisisaanpak serieus gevonden wordt.
– Wees niet oppervlakkig. “Gehen wir heran an die Ursachen.” De crisis kent per land verschillende oorzaken en de aanpak kan daarom zeer verschillen, als het vooral staatsschulden of zombiebanken of gebrek aan hoogwaardige productiviteit betreft. Pak dat met maatwerk aan, was Merkels slotsom.
– Verbeter constructiefouten. De EU kent soms niet goed ingerichte systemen, ook in de monetaire unie. Pak deze aan en zorg dus voor steviger coördinatie van onder meer de economische en financiële/fiscale beleidslijnen en de discipline daarin.
Merkel was hier opgewekt over, “Ich bin zuversichtlich”. De weg die hier voor ons ligt is alleen wel “lange, nicht einfach. Aber es wird uns gelingen.”
Jongeren betalen de prijs
Omdat die weg lang zal zijn, zijn juist de jongeren hier een punt van aandacht. En van zorg. Dat zo velen over de grens studeren acht de Kanzlerin een grote bonus van en vooral ook voor Europa. Zo komen de talenten van de landen bij elkaar en vinden “Sichtweisen des Anderen” en nieuwe verbindingen. Dat stimuleert vernuft, innovatie en begrip.
Maar tegelijkertijd zorgt de crisis voor een jeugdwerkloosheid die door nieuwe groei en kansen aangepakt moet worden. “Consolidatie van begrotingen én groei vormen samen de agenda.” Scherp zei zij, dat “de prijs voor de fouten uit het verleden en de schulden die gemaakt zijn, wordt betaald door de jongeren.” De hervormingen in Europa moeten deze jonge mensen zonder baan juist perspectief bieden.
Daarom moeten de EU-landen gezamenlijk een groeiagenda vormgeven die zich daarop richt. Merkel wees er op, dat Duitsland hier ervaring heeft: na de eenwording in 1989-1990 ging ook dit land door een fase van hoge werkloosheid en jongeren die een verloren generatie dreigden te worden. Zij noteerde tevens dat Nederland juist veel ervaring heeft met het laag houden van de jeugdwerkloosheid. Dit soort kennisdeling kan alleen als je, zoals in de EU, met elkaar de problemen weet aan te pakken.
Toekomst vereist kennis
De groeiagenda en de toekomstige ontwikkeling van Europa in de dynamiek op mondiaal niveau vereisen wat Merkel al veel langer bepleit en praktiseert. “De toekomst vereist investeringen in ‘Bildung und Forschung’. Mit Wissen muss man in der Zukunft investieren.” Die laatste zin is fraai dubbelzinnig in het Duits: ‘met verstand moet je toekomstige investeringen bepalen’ én ‘met kennis/wetenschap investeer je in de toekomst’.
Dat investeren ziet Merkel in brede zin. Naast het steken van geld in lange termijn beleid ziet zij ook het studeren in andere landen nadrukkelijk in deze context. En meer. Het aanwakkeren van vernuft bijvoorbeeld, door “immer neugierig zu bleiben” als samenleving en daarmee bij de jongeren te “ermutigen das Beste zu geben” wat in mensen zit. Daarmee gaf Merkel ook haar Exzellenzinitiative een strategische plaats in haar analyse.
Zij vertelde dat tijdens de gezamenlijke Duits-Nederlandse kabinetsvergadering in Kleve die investeringsgedachte nog eens benadrukt was. Hier zitten Rutte en zij op één lijn, zei zij. Thomas Mann kenner Mark Rutte weet het nu dus: dit is ‘Die Forderung des Tages.’
