Talenstudies gered?
Bij de beleidsvorming rond de profilering en zwaartepunten in het WO is in een reeks van instellingen fors ingegerepen in het aanbod van talenstudies. Zowel algemene, brede opleidingen als die van een wereldtaal als het Portugees, als meer specialistische als het Fins en Hongaars, worden samengevoegd met andere domeinen of opgeheven.
Scherpe keuzes
Vanuit de betrokken disciplines klinken natuurlijk ach en wee geluiden, onder meer in een open brief aan de nieuwe VSNU-voorzitter, Karl Dittrich. Ook werd het uitvoerige, kennisgerichte bezoek van Willem Alexander en Maxima aan Brazilië aangegrepen om de de ondergang aan de Nederlandse universiteiten van nota bene de taal van deze wereldmacht in opkomst sccherp te belichten. Vanuit de instellingen werd niettemin aangegeven, dat men de gekozen koers zou volhouden.
De KNAW werd door minister Bussemaker gevraagd naar de strategische effecten van de verschillende profielkeuzes te kijken en meldde, dat zij aanzienlijke zorgen en risico’s moest vaststellen. Vooral bij de talen studies. De VSNU was not amused in haar reactie: “Dit kabinet zet sterk in op profilering en vraagt – terecht – van universiteiten dat zij scherpe keuzes maken ten aanzien van hun opleidings- en onderzoeksportefeuille. Het is primair de verantwoordelijkheid van Colleges van Bestuur om die strategische keuzes te maken.”
De universiteiten wensten op eigen gezag te blijven opereren. “Daarbij kan al dan niet worden aangesloten bij de aanbevelingen van sectorplannen. Alleen onder de erkenning van deze verhoudingen steunt de VSNU nieuwe sectorplannen.” Om ervoor alle duidelijkheid aan toe te voegen: “De VSNU deelt dus niet de sfeer van crisis die de KNAW schetst.”
Boze decanen
Wel erkende de universitaire koepel, dat “voor een aantal talenopleidingen universiteiten afgelopen periode inderdaad pijnlijke keuzes [hebben] moeten maken. Krimpende middelen, verschuivende studentenbelangstelling en de prestatieafspraken dwingen universiteiten daartoe. Vanzelfsprekend gebeurt dit altijd in onderling overleg tussen universiteiten zodat (waar mogelijk) opgebouwde expertise voor Nederland behouden blijft.”
Minister Bussemaker nam het KNAW-signaal van zorg ernstig en vroeg de VSNU en WO-instellingen op dit punt tot nadere, beter afgestemde afspraken te komen. Tegen ScienceGuide gaf zij zelfs aan, dat zij een voorbeeld kunnen nemen aan Inholland een de Hogeschool Rotterdam in dat opzicht.
De actievoerders binnen het WO kregen hier goede moed door, maar werden op hun nummer gezet door de meest betrokken decanen. Deze schreven een woedende brief over de KNAW-analyse aan hun colleges van bestuur. Naar verluidt is die brief ook bij Kamerleden terecht gekomen en daar zijn de CvB’s en de VSNU allerminst gesticht door.
Mogelijk mis
De onderzoekers van de Akademie reageerden op ScienceGuide vrij mild op de decanen. “De decanen zijn er kennelijk vanuit gegaan dat het een evaluatie betrof van wat er in de geesteswetenschappen gebeurt. Ons is echter gevraagd naar dingen die mogelijk mis gaan en niet naar dingen die geweldig lopen. Er staat ook niet eens in het rapport waar dingen mis gaan, maar mogelijk mis zouden kunnen gaan en waar je op tijd maatregelen moet treffen.”
“Maatregelen dus in termen van landelijke afspraken, dat is alles wat er staat. En als we al iets over de kwaliteit hebben gezegd, dan is dat alleen maar heel positief. Zo zijn volgens ons die hoge plaatsten van universiteiten op de ranglijsten voor een belangrijk deel op het conto van de geesteswetenschappen te schrijven.”
Er wel zijn niettemin degelijk problemen met de talenstudies, zo waarschuwden zij nog eens “De kwestie van de talen overstijgt eigenlijk het rapport over de witte vlekken. Al sinds de jaren negentig is door meerdere commissies vastgesteld dat dit een probleem: kleine talen zitten in het nauw. We constateren in het rapport dat die eerdere, zorgelijke situatie met de talen door de topsectoren en profilering in ieder geval niet wordt opgelost.”
Accomodatie
De reactie vanuit OCW en die vanuit de KNAW zijn voor de universitaire bestuurders nu aanleiding om de onmin in eigen gelederen zo snel mogelijk de kop in te drukken. De effecten van die onenigheid konden namelijk wel eens ernstiger zijn dan die van de ‘witte vlekken’, namelijk een ingreep van buitenaf in de aanpak en besluitvorming op het gebied van de talenstudies. VSNU-voorzitter Karl Dittrich zou derhalve nu zelf het initiatief gaan nemen.
De universiteiten overwegen een eigen groepje experts aan het werk te zetten, dat de kritische kanttekeningen van de KNAW op zal pakken en in zekere zin te gaan gaan doen wat Bussemaker hen aanbeval. De leiding van dit proces van accomodatie zou in handen komen van oud-KNAW President Frits van Oostrom. Hij had eerder al naar aanleiding van het advies van de commissie-Cohen de leiding op zich genomen van het regieorgaan voor de alfa-studies.
