Zonder NWO geen topsectoren
Hoe behoud je onafhankelijkheid als wetenschapper wanneer je aan valorisatie moet doen en wat heeft de wetenschap aan valorisatie? Wat voor effect heeft het topsectorenbeleid inmiddels op de wetenschap in Nederland? Drie wetenschappers gingen hierover met elkaar in gesprek in ‘Spui25’: filosoof Bas Haring, Ad Prins, als adviseur betrokken bij de ontwikkeling, organisatie en evaluatie van wetenschappelijk onderzoek en bioloog Willem Stiekema, voorzitter van het Swammerdam instituut voor levenswetenschappen.
Bas Haring trapte af: “Het is een heel lastig begrip, die valorisatie. Ik interpreteer het als een vertaling van wetenschappelijke kennis naar maatschappelijk nut en dat wordt dan vaak vertaald naar economisch nut. Het is onmogelijk om te weten of wetenschappelijke kennis ook maatschappelijk nut zal gaan hebben. Newton heeft heel maatschappelijk nuttig onderzoek gedaan, maar we kennen slechts het onderdeel van het onderzoek wat maatschappelijk relevant is geworden. Het merendeel kennen wij niet. Op voorhand was niet helder welk deel wel en welk deel niet nuttig zou zijn.” Nog los van het feit dat Newton hardnekkig probeerde als alchemist te scoren.
Noodzakelijke verspilling
“Wanneer je altijd alleen maar onderzoek gaat doen met als uitgangspunt, dat het alleen maar economisch nut moet hebben, dan ga je ook heel veel dingen missen,” denkt Haring. “Je moet ook kunnen accepteren dat bij het vergaren van kennis een noodzakelijke verspilling plaats vindt. Heel veel processen hebben een natuurlijke verspilling, dat is met wetenschap niet anders. Wellicht zijn we daarom ook gericht op valorisatie van kennis, omdat we het niet accepteren dat er verspilling plaats vindt.”
Ad Prins is somber gestemd. “De KNAW heeft uitgezocht in het ‘Witte Vlekken’ rapport wat de topsectoren en universitaire profileringen voor gevolgen hebben voor de wetenschap. Dat is nogal aan de orde, omdat 50% van NWO-gelden nu naar topsectoren gaat. Voor de sociale en geesteswetenschappen had de KNAW eigenlijk een heel somber beeld, niet alleen in tweede geldstroom, maar ook in de eerste geldstroom is er steeds minder geld voor het basale onderzoek aan de universiteit.”
Andere verwachtingen bij valorisatie
Volgens Prins is “valorisatie gebaat bij andere verwachtingen. Andere dan alleen maar te kijken naar economisch nut. Het gaat dus niet alleen om vraagsturing, ook niet alleen om publiek-private samenwerking, maar om de diversiteit van gebruikers. Je kan niet van de wetenschapper verwachten dat hij alleen van nut kan zijn voor ‘Den Haag’, maar hij moet dat juist ook voor professionals en academisch geïnteresseerden zijn. Daar moet je mensen dan ook tijd voor gunnen.”
Willem Stiekema werkt als bioloog echter heel nauw samen met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld met de ‘Seed Valley’ bedrijven rondom Enkhuizen en Bovenkarspel. Daar produceert men 60% van het voedselzaad. Duidelijk is dan ook dat deze bedrijven een belangrijke rol spelen in de voedselvoorziening in de wereld. “Deze bedrijven investeren erg veel in R&D, zo rond de 25% van de omzet, dat is meer dan bijvoorbeeld Organon in Oss.”
Stiekema noemt dit “voor universiteiten dus heel interessant. Als je studenten of AIO’s opleidt dan kun je die bij dat soort bedrijven ook kwijt. Die willen dat namelijk ook heel graag. Goed opgeleide mensen, dat is voor die bedrijven het belangrijkste.”
Zonder NWO geen topsectoren
De voorzitter van NWO Jos Engelen reageert en rekent voor. “Zonder NWO zou er geen topsectorenbeleid zijn. Een deel van het NWO-budget wordt verdeeld over thema’s. Die zijn nu grotendeels gericht op de topsectoren en op samenwerking met het bedrijfsleven op zulke terreinen. Ook heeft Rutte II het budget voor fundamenteel onderzoek substantieel verhoogd met 100 miljoen, waarmee het budget van NWO grosso modo op peil is gebleven.”
“Dat geld komt niet beperkt toe aan onderzoek in en voor topsectoren. 275 miljoen zal binnen de topsectoren verdeeld worden, dat klopt. Maar dat onderzoek wordt uitgevoerd door onze universiteiten.” Er is dan overigens wel een zekere afstemming nodig met de profileringsagenda’s van de universiteiten, erkent Engelen.
“Toen ik Bernard Wientjes voor het eerst ontmoette, was hij nog geen groot voorstander van fundamenteel onderzoek. Maar daar is hij op teruggekomen! Hij heeft ontdekt dat als het kabinet zou zeggen ‘meneer Wientjes, hier heeft u het budget van NWO’, hij absoluut niet zou weten, wat hij er mee zou moeten doen. Wij weten dat wel, want NWO bestaat voor de volle breedte van het onderzoek en dat is fundamenteel onderzoek en niet vraag gestuurde wetenschap.”
