De verovering van de Bijlmer
Zij onderzocht het taalgebruik in zestig jaar politek en maatschappelijk debat ten aanzien van postkoloniale migranten in de naoorlogse periode tot 2005. Hiervoor analyseerde ze ruim 7.000 krantenartikelen, Kamerdebatten en televisieprogramma’s.
“Naast argumenten zijn ook de gebruikte metaforen heel belangrijk. Ze geven duidelijkheid over latente, ingesleten ideeën – zoals wie er wel en niet bij de Nederlandse natie horen – die niet hardop worden uitgesproken. Maar ze vormen wel een rechtvaardiging voor beleid of beleidsverandering.”
Koloniaal denken als plus en als min
Door het koloniale verleden werden Indische Nederlanders, Molukkers, Surinamers en Antillianen gemakkelijker toegelaten dan bijvoorbeeld Marokkanen. De associaties van politici, lobbyisten en journalisten leverden voor de postkoloniale migranten zowel voor-als nadelen op, stelt de promovenda.
”Koloniale onderdanen waren eeuwenlang uitgesloten van macht met behulp van negatieve beelden en retorieken en deze gebruikte men ook in het naoorlogse debat.’ Zo werd de inheemse bevolking in Indië als kinderlijk neergezet, over wie het koloniale gezag heerste als een opvoedende vader. ‘Het interessante is dat dit beeld na de migratie naar Nederland ging gelden voor de Indische Nederlanders, een heel andere groep.”
Broeders komen thuis
De familiemetafoor had voor Indische Nederlanders ook voordelen. In kranten die waren gelieerd aan confessionele partijen stonden zinnen als: ‘De kinderen van ons volk’ en ‘Onze broeders komen thuis’, ook al waren de meesten nog nooit in Nederland geweest. “Hiermee werd benadrukt dat Indische Nederlanders bij de Nederlandse natie hoorden.” Die warme woorden waren overigens ingegeven door een actieve lobby vanuit de Indische Nederlanders die uitgebreid aan het woord kwam in de media.
De Molukse instroom werd daarentegen meestal vergeleken met ‘gasten’. Niet met familie. Molukse soldaten waren na de dekolonisatie – tijdelijk dacht men toen – naar Nederland gehaald. “Enerzijds bevestigt de term gasten het positieve beeld als gastvrije natie, maar de metafoor benadrukt ook de tijdelijkheid van het verblijf en hun uitsluiting van de Nederlandse familie.”
Tsunami’s en andere overstromingen
De watermetafoor is vaak gebruikt door kritische politici en journalisten, bijvoorbeeld toen veel Surinamers en Antillianen naar Nederland kwamen: ‘Nederland wordt overspoeld door golven migranten’ en ‘het migratiebeleid is lek’. “Uitspraken als deze creëren een gevoel van dreiging. Dat haalt het persoonlijke verhaal van de migrant weg: het gaat immers niet meer om personen maar om golven en van golven kun je makkelijker zeggen dat ze moeten worden tegengehouden aan de grens.”
In het migratiedebat over Antillianen gebruikten criticasters vaak onvriendelijk of zelfs militante metaforen. Antillianen in de Bijlmer werden beschreven als een vreemde legermacht die de Bijlmer had veroverd. “Met oorlogsmetaforen werd het directe optreden van politici en justitie tegen Antillianen gerechtvaardigd. Want een invasie kun je niet over je kant laten gaan.”
