HBO strijd in Senaat
VVD-er De Graaf moest opstappen na verbazingwekkende omstandigheden rond een formalisme bij de inhuldiging van de nieuwe koning. Hij had niets fout gedaan, vond hij vooral zelf en bleek zo onbedoeld eminent ongeschikt een ‘chambre de réflexion’ te leiden. De Graaf moest bovendien opzij gezet worden binnen zijn partij om de plek van de Tweede Kamervoorzitter te sauveren. Beklagenswaardig is de premier die in tijden van economische neergang en zorgwekkend groeiende werkloosheid zich hiermee mag bezighouden.
Guusje of Thom?
Nu moet de Senaat een nieuwe, behendiger en gezaghebbender voorzitter vinden. Iemand ook die de coalitie VVD-PvdA niet te veel dwars zal zitten, maar kritisch genoeg durft te zijn om de ‘oppositie meerderheid’ te bevallen. De VVD zal daarbij intern ook nog afwegen wie ervoor kan zorgen, dat zij haar greep op het presidium van de Tweede Kamer niet verder verliest.
Het is daarom het beste dat de VVD de Senaat aan een andere fractie laat. CDA’er Hans Franken is nu de inval-preses, maar zijn partij wordt met Donner als onderkoning al als overbedeeld beschouwd in de Haagse machtsposities. Blijven fracties met sterke papieren over: PvdA en D66.
In die twee Senaatsfracties heb je twee oud-burgemeesters van Nijmegen en HBO-raad voorzitters die als uiterst ambitieus en genegen tot prestigieuze bestuurlijke posities gelden: Guusje ter Horst (PvdA) en Thom de Graaf (D66). Bovendien hebben zij beiden als oud-ministers op bestuurlijk gerichte departementen en een reeks van stevige voorzittersfuncties in en rond het openbaar bestuur veel ervaring en gezag dat de Senaat ten goede kan komen. Een hamer weten zij met aplomb te hanteren.
Handbagging
Met zoveel van dat aplomb zelfs, dat zij binnen de HBO-raad, nu de Vereniging Hogescholen geheten, niet onomstreden bleken. De Thatcheriaanse stijl van Ter Horst – de ‘handbagging’ van minder kordate of slimme bestuurscollega’s bijvoorbeeld – was men in HBO-land bepaald niet gewend. Daar dacht men al snel met diepe nostalgie terug naar de bedachtzame staatsman aanpak van Frans Leijnse of de warmbloedige lobbyarbeid van Doekle Terpstra.
Thom de Graaf heeft een ander probleem met de VH. De onzekere positie van Rutte-II in de Senaat maakt dat zijn pettenprobleem als D66-senator ‘in de oppositie’ en hbo-voorman het komend politiek seizoen onvermijdelijk wordt. Moet hij namens het HBO Jet Bussemaker waarschuwen, dwars zitten, bekritiseren of juist steun geven en dan namens D66 ervoor zorgen dat zijn haar beleid toch kan doorzetten of juist moet zien sneven? Gebruik maken van het verschoningsrecht en weg blijven bij de stemmingen is wel zeer beschaafd-Brits, als parlementaire zedelijkheid, maar vooral on-Hollands Brits.
Ware bekroning
Voor Guusje ter Horst is een Senaatsvoorzitterschap een ware bekroning op een nogal kleurrijke politieke loopbaan. Zij zou de eerste vrouw op die post zijn bovendien en dat geeft haar in haar PvdA dan onmiskenbaar het aura van de ‘first lady’ van de partij in de komende 10 á 15 jaar. Haar potentiele concurrent in rode kring is de belegen ‘safe pair of hands’ Klaas de Vries. Dat is aan het rijtje Spekman, Asscher en Samson geen echte pakkende aanvulling als ‘partijtop’. Eén vrouw zou toch moeten kunnen?
Voor de VVD is voorzitter Ter Horst zonder meer attractief. Zij cementeert de coalitie met de PvdA in juist die Kamer van de Staten Generaal waar deze het zwakste staat. Zij geeft evenwicht in de rij ‘formele Haagse posities’ waarin de VVD nu drie en het CDA er een bekleedt. En zij beschermt zo de kwetsbare voorzitter Van Miltenburg ‘aan de overzijde’.
Iedereen in het Haagse gaat er namelijk van uit dat deze Kamervoorzitter geen lang politiek leven beschoren is. Dat velen zelfs ondervoorzitter Bosma (PVV) kundiger en meer leidinggevend achten in debatten, zegt veel. Zou Van Miltenburg sneven, of de eer aan zichzelf houden, zou de VVD haar stoel prompt verliezen als deze partij ook de Senaatsvoorzitter nog leverde. De PvdA zou dan die zetel met oud-fractieleider Mariëtte Hamer als een onomstreden gezagsfiguur kunnen claimen.
Soevereine repliek aan Zijlstra
Thom de Graaf maakt zeker ook kans in de Senaat. Als alle niet-coalitiefracties hem steunen heeft de D66’er een comfortabele meerderheid. En dat zouden ze wel eens kunnen doen om de dreigementen van Halbe Zijlstra tegen hun ‘te politieke’ opstellingen soeverein van repliek te dienen.
Voor De Graaf is het voorzitterschap van de Eerste Kamer een uitkomst en een staatrechtelijke vindicatie. Uitkomst omdat hij eervol bevrijd is uit de tang waarin hij als VH-voorzitter klem raakt. Zijn politieke geloofwaardigheid komt als parlementair voorzitter niet meer in het geding. Vindicatie omdat zijn vertrek als vicepremier ongelukkig en pijnlijk was, nadat de Senaat zijn enige politieke wapenfeit van betekenis, een gekozen burgemeester, moeiteloos de nek omdraaide.
Hoe fraai is het dan niet om als politicus van rang terug te keren op de voorste Haagse rij, als voorzitter van het orgaan dat je loopbaan funest had gefnuikt. De incompatibiliteit van dat voorzitterschap met de rol bij de VH hoeft dan minder zwaar te weten. De Graaf heeft de koerswijziging van die koepel naar een minder dominante en sturende club voor het HBO al voltrokken, inclusief de naamswijziging. Hij kan wat dat betreft een voltooide klus met eer achter zich laten.
