Kasteel van een half miljard
Wat doet een welvarend, toekomstgericht land dat zich als ‘Bildungsrepublik’ en ‘Wissenschaftsstandort’ voor deze tijd profileert? Het zet een teken van allure. Joachim Gauck legt dezer dagen de eerste steen in Berlijn voor het herbouwde Schloss van de koningen van Brandenburg- Pruisen. Een Italiaanse architect heeft een ontwerp gemaakt voor een moderne reconstructie van het reusachtige bouwwerk van de 17e eeuwse bouwmeester Andrea Schlüter.
Versailles van Berlijn
De Duitsers willen een deel van de complete façade van Schlüter herbouwen en benutten waar mogelijk originele restanten van het in 1950 opgeblazen paleis. DDR-leider Walter Ulbricht liet dit vijf jaar na de capitulatie van het nazi-bewind plotseling doen, ondanks dat het ‘Versailles’ van Berlijn de bombardementen tussen 1942 en 1945 min of meer overleefd had. De DDR behield één portaal intact en bouwde dit in een ander gebouw in de façade, in 1963. In het officiële kantoor van Ulbricht zelf.
Waarom? Uit het venster boven dit ‘portaal IV’ van het Schloss riep in november 1918 de communistische voorman Karl Liebknecht de socialistische republiek uit, toen Wilhelm II afdankte en naar Nederland gevlucht was.
Heikel historisch gebaar
Herbouw van het Schloss was en is dus een heikel historisch gebaar en teken des tijds, zoals alles in Duitsland dat al gauw is. Joachim Gauck, de protesterende dominee uit Rostock die de DDR hielp instorten, gaat echter geen signaal oprichten voor een nieuw, historiserend nationalisme. Integendeel.
De reconstructie van het gebouw gaat namelijk het Humboldt Forum opleveren. Vernoemd naar de ontdekkingsreiziger, wetenschapper, schrijver, diplomaat, vriend van Goethe en Schiller, geograaf, botanist, uomo universale, Alexander, Freiherr von Humboldt, (1769-1859) moet het ‘nieuwe Schloss’ een kenniscentrum worden van alles waar dit genie zich voor interesseerde.
De collecties van niet-Westerse kunst en etnografie in Berljjn zullen er in een nieuw, reusachtig museum bijeengebracht worden. Inclusief Humboldts eigen verzamelingen uit zijn expedities naar de Amazone, de Orinoco, Mexico, Cuba, Siberië en het zuiden van Rusland. En daarin dan ook nog weer de dingen die hij collega’s en studenten liet verzamelen voor hem op reizen door heel de wereld.
Geen Ice Dome of Nieuwe Kuip
Humboldt publiceerde alleen al aan zijn eigen reizen naar Midden Amerika een verslag van 35 delen, uiteraard in het Frans. Zijn laatste grote werk ‘Der Kosmos’ was een vijfdelige, Duitse summa van zijn wetenschappelijke inzichten, waarin hij het ‘Bildungsideaal’ van zijn oudere broer Wilhelm, de onderwijspionier, en de humanistische traditie van het Weimar van Goethe integreerde.
Het nieuwe Humboldt Forum zal over zes jaar klaar zijn – Rijksmuseumdirectie en Fyra-ontwerpers, u leest dit goed – en dan “intellectueel aanknopen bij de tradities van de Verlichting in Pruisen die door de oprichting van de Duitse nationale staat in de 19e eeuw naar achteren geduwd werden,” schrijft de FAZ. Het wordt het “Museumszentrum der Weltkulturen”, een teken waarvan “die Bedeutung kaum zu überschätzen ist.” Dat is nog eens iets ander dan een ‘nieuwe Kuip’ of ‘Ice Dome Almere’.
