OCW schendt Techniekpact
De sanering van de subsidies binnen OCW kent een reeks pijnlijke keuzes.Het kabinet tekende het Techniekpact met het bedrijfsleven en ze beloofden elkaar extra te investeren in bèta-technisch talent. Helaas moet OCW nu al terugkomen op concrete toezeggingen voor topcentra in het HBO en WO. En juist ook internationaal, ondanks het SER-advies daarover.
Dat is zelden te vermijden en herschikkingen om de zoveel tijd zijn voor dynamiek en relevantie van de uitgaven ook lang niet altijd slecht. Zo wijst D66-Kamerlid Paul van Meenen net als het jaarverslag van OCW zelf op de nogal tegenvallende effectiviteit van subsidies in zaken als het lerarenregister en de lerarenbeurzen.
HBO-kenniscentra gekort
Opvallend in de nu gemaakte keuzen is hoe zeer gesneden wordt in juist die aspecten waar ons land óf cutting edge weet te presteren en zich te profileren, vaak wereldwijd in de top, óf waar een inhaaloperatie noodzakelijk is, ook met het oog op het aanhaken bij de groeikernen en groei-aanjagers waar bijvoorbeeld Olli Rehn en Herman van Rompuy op wezen.
Zo snijdt OCW onder meer in cruciale onderdelen van het net gesloten Techniekpact, ondanks de overeenkomst tot gezamenlijke investeringen met het bedrijfsleven. Meest opvallend is wel dat OCW de investering omlaag brengt in de Centers of Expertise in het HBO en de Centra voor Innovatief Vakmanschap, hun tegenhangers in het MBO. Op de toegezegde bedragen, mede op basis van de scherpe kwalitatieve beoordelingen door de Review Commissie HO van Frans van Vught, snijdt minister Bussemaker €4,5 mln weg.
Daarmee zal de overheidsinvestering in de derde tranche van de ontwikkeling van deze centra in zijn geheel vervallen. In de periode 2013-2016 was door OCW jaarlijks €20 mln geïnvesteerd in deze topcentra in het HBO. Daarnaast investeert EZ in de periode 2013-2018 een totaal bedrag van €22,3 mln in zes van deze Centres of Expertise voor de groene sector.
Streep door de rekening
Het bedrijfsleven gaf als inzet daartegenover van zijn kant aan dat het wil dat het “iedere student met een technische beroepsopleiding een stage- of leerwerkplaats [kan] aanbieden. Het bedrijfsleven draagt door groei van het aantal plaatsen zo bij aan het realiseren van de ambitie van een instroom in technische beroepsopleidingen van 30 procent.” Het kabinet zet hiervoor extra geld in door een andere herschikking. De ‘fiscale WVA’ van ca. €400 mln wordt omgezet naar een regeling met een budget van €209 mln.
De ingreep van OCW is een streep door de rekening van onder meer Siemens topman Ab van der Touw die voor Bussemaker een extra analyse van de meest effectieve wijze van investeren in de CoE van het HBO heeft voorbereid. “We weten dat we meer technische vakkrachten nodig hebben, meer jongens en meisjes die bètaprofiel kiezen en we weten dat studenten die een technische opleiding hebben afgerond vaker een baan bij een technisch bedrijf moeten kiezen. De commissie heeft uit hoofde van de opdracht heel praktisch bezien wat de Centres of expertise en Centra voor innovatief vakmanschap aan ondersteuning nodig hebben en welke hobbels vallen weg te werken,” zegt hij daarover tegen ScienceGuide.
“De praktijkfactor is voor het beroepsonderwijs van levensbelang. Trek die vakkrachten uit hun beroepen de school in en trek de studenten op hun beurt het bedrijfsleven in, opdat een ieder ziet wat nodig is. Op de plekken waar de samenwerking al tot stand is gekomen, gebeurt dat alleszins goed. MBO en HBO waar men ervaring heeft met het bedrijfsleven zeggen unaniem dat het naar meer smaakt.”
Brandbrief Van der Veer
De ingreep staat ook in schril contrast met de brandbrief van het ‘boegbeeld’ van de topsectoren, oud-Shell topman Jeroen van der Veer aan het nieuwe kabinet tijdens de formatie. Hij schreef onder meer: “Om de kloof tussen het aantal afgestudeerden en de vacatures in technische beroepen te dichten wil PBT, in lijn met het SER-advies ‘Werk maken van scholing’. Omscholing naar technische branches moet prioriteit krijgen en cao’s moeten worden getoetst op de “duurzame technische scholing” van werkenden.”
Met name fiscaal moet innovatie gestimuleerd worden, schreef hij, in onder meer de Centra voor Innovatief Vakmanschap in het MBO en de Centres of Expertise in het HBO. “Het bètatechniek-vraagstuk vereist eveneens een proactieve inzet van het bedrijfsleven, zeker op branche- en nationaal niveau.”
Ook klappen in WO en R&D
Er zijn meer kortingen op vooraanstaande topinstituten op het gebied van technologie die opvallen in het licht van het Techniekpact. Over “de landelijke technische bibliotheek” bij de TU Delft wordt door OCW bijvoorbeeld gemeld dat de nationale taken daarvan in hun geheel geschrapt worden. De minister gaat er van uit, dat HBO en WO dit uit de eigen middelen zullen opvangen.
“Met de middelen voor de landelijke taak kan er een totaal aanbod van de technisch-wetenschappelijke literatuur worden geboden. Niet alleen voor studenten maar ook voor (high tech) bedrijven en burgers. De collectie is daardoor breder en dieper en omvat een veel ruimer aanbod dan alleen voor de TUD nodig zou zijn. Samen met de KB en het e-Science research center wordt gewerkt aan open access en digitalisering van alle wetenschappelijke literatuur en het opzetten van een centraal elektronisch documentatiesysteem (het e-depot). “
“Met de landelijke taak is naar schatting 50 procent van het totaalbudget gemoeid. De volledige subsidie wordt stopgezet. Wij gaan er van uit dat, gezien de bijdrage die de landelijke technische bibliotheek levert aan het primaire proces van hogescholen en universiteiten, de subsidiekorting voor de landelijke taak, zal worden gecompenseerd uit de eerste geldstroom.”
Tegendraadse beweging OCW
In het Techniekpact is vastgelegd dat ons land zich zeer gaat inspannen om toptalent in technologie en wetenschap naar Nederland te trekken en hier te laten opbloeien. “Nederland loopt bij het werven van buitenlandse studenten achter op internationaal gebied. Zo trekken we een uitzonderlijk laag percentage bètatechniek-studenten aan uit het buitenland.”
Het Techniekpact pakt hier door en zijn de kosten voor een verblijfsvergunning voor buitenlandse studenten dit voorjaar gehalveerd. Per 1 juni 2013 is het niet meer nodig om jaarlijks de verblijfsvergunning te verlengen, maar wordt de verblijfsvergunning voor de duur van de studie verstrekt. Het bedrijfsleven zal nu ook meer werkervaringsplekken zoals stageplaatsen en traineeships aanbieden aan internationale studenten in bètatechnische opleidingen. “De universiteiten intensiveren hun gezamenlijke inspanningen om meer (inter)nationale studenten te laten instromen in bètatechnische studies,” meldt het Techniekpact bovendien.
OCW maakt nu een tegendraadse beweging. In een reeks van internationale intituten met bijzondere relaties op dit gebied wordt zwaar gesneden. Netwerken en expertise om het bètatalent te lokken worden hiermee afgebroken, vreest bijvoorbeeld de Nuffic.
Zware klappen over de grens
Een wel erg in het oog lopend voorbeeld is wat gebeurt met het onderzoek dat met BRIC-naties is opgebouwd. “Zowel met China als met Indonesië zijn programma’s om gezamenlijk onderzoek te doen, onder meer op het gebied van materiaalonderzoek, biotechnologie & geneesmiddelen onderzoek en milieu onderzoek. De programma’s lopen tot 2018 (China), respectievelijk 2017 (Indonesië). De programma’s zullen na afloop niet worden verlengd. Het vrijgevallen bedrag zal vanaf dan worden ingezet ten behoeve van de taakstelling. Korting: € 3,75 miljoen. Resterend: € 0 miljoen.”
De 10 Netherlands Education Support Offices zijn in cruciale centra van de kennissamenleving in opkomst op wereldschaal gestart. Zij zijn te vinden in Brazilië, Rusland, India, China, Indonesië, Thailand, Vietnam, Taipei, Zuid-Korea en Mexico. “De subsidie aan het NESO-programma wordt gekort en het Nuffic zal worden gevraagd een voorstel uit te werken hoe deze korting wordt verwerkt. Hiermee wordt een structurele besparing van € 1,9 miljoen euro bereikt. Korting: € 1,9 miljoen. Resterend: € 3,62 miljoen.” De korting met ruim een derde is dus niet inhoudelijk of politiek strategisch onderbouwd, want Nuffic moet nu nog bedenken hoe en waar dit zou kunnen en moeten.
De Nuffic geeft al aan, dat via een kaasschaaf de middelen niet vrijgespeeld zullen kunnen worden. Dat betekent dat enkele NESO’s dicht zullen moeten. Gelet op de noodzaak veel bètatoppers naar ons land te trekken, zou het dan voor de hand liggen dat die in Thailand, Vietnam en Taipei (oftewel Taiwan) het loodje moeten leggen. De andere landen waar de NESO’s gevestigd zijn, zijn te omvangrijk en te cruciaal als opkomende kennisnaties om daarmee de relaties blijvend te beschadigen.
