Steun OCW in Senaat krimpt

In gesprek met ScienceGuide zegt het Eerste Kamerlid voor de samenwerkende regionale fracties in de OSF en emeritus hoogleraar natuurkunde aan de VU, dat zijn conclusie over de voorstellen van het kabinet is ingegeven door een cruciale gedachte: “Ik geloof dat het hoger onderwijs en de toekomst van Nederland veel met elkaar te maken hebben. Voor de toekomst van Nederland is het van groot belang dat de drempels voor het hoger onderwijs niet omhoog gaan. Ze zouden eerder naar beneden moeten.”

“Als de toegankelijkheid van het onderwijs onder druk komt te staan, leidt dat ertoe dat studenten van ouders die een studie wel kunnen betalen een voorsprong krijgen op de jongeren wiens ouders dat niet kunnen opbrengen.”

Misgelopen inkomsten buiten beeld

“Veel potentiele studenten zullen dan niet gaan studeren, daarmee schiet Nederland in zijn eigen voet. Al deze potentiele studenten stromen dan niet door naar de belangrijke goed verdienende banen die ze anders gehad zouden hebben. Over die misgelopen inkomsten praten we niet. Onderwijs is in die zin niet alleen goed voor de student als mens, maar zeker ook voor de samenleving. Dat het kabinet hier geen rekening mee wil houden is kortzichtig. Dan gaat een oud spreekwoord op: ‘een halve waarheid is erger dan een hele leugen’.”

Het kabinet stelt dat wat er nu voorligt op basis van het regeerakkoord VVD-PvdA alleszins redelijk is. Studenten betalen duidelijk mee aan de collectieve kosten voor hun studie en de opbrengst gaat dan als investering naar het onderwijs, vooral het HO. Vindt u het voorstel dat er nu ligt dan niet redelijk?

“Onredelijk, dat is een vraag over wat moreel kan. Voor mij is het veel belangrijker of het verstandig is en of het werkt. Zo nee, dan houdt het op. En ik denk dat dit dus niet gaat werken”

“Ik vind net zo goed als het kabinet, dat je studenten niet in de watten moet leggen met belastinggeld, want als je studeert moet je wél hard studeren. En je moet ook op een redelijk moment weer afstuderen. Wat dat betreft is nominaal wel normaal, zoals rector Schmidt van de EUR zegt. Goed onderbouwde uitzonderingen daargelaten.”

“Voor zowel rijke als arme studenten zou je tijdens de nominale studieduur een laag collegegeld kunnen vragen, zodat de drempel voor iedereen laag is. Na de nominale duur van een studie kan dat bedrag heel erg omhoog. Het ideale aan zo’n oplossing is dat een welwillende, ijverige student er verder mee kan.”

Natuurkunde blijft natuurkunde

Het kabinet zegt dat het beleid is om het  geld te realloceren, van de student naar de instellingen om zo aan stevige investeringen te kunnen komen.

“Ik ben de laatste om te beweren dat het hoger onderwijs niet aan verandering toe is of aan investeringen, maar het lijkt wel of er een heuse strijd om de student is losgebarsten. De folders voor aankomende studenten lijken glossy’s en elke studie krijgt een nieuw etiket. Je ziet dat allerlei studies nieuwe etiketten gaan plakken op een studie die verder niets is veranderd, maar waarvan de suggestie wordt gewekt dat het een nieuwe studie is. Dat is onzin, natuurkunde is en blijft gewoon natuurkunde.”

“We hebben in Nederland brede opleidingen nodig van een hoog niveau, waaruit studenten moeiteloos kunnen uitwaaieren naar de masters en specialisaties waarin zij hun talenten kunnen ontplooien. En niet dat studenten vanaf dag één in een nauwe fuik zwemmen. Daar kan een hele hoop geld op bespaard worden op die etikettenplakkerij.”

U wijst ook op de gevolgen van het afschaffen van de OV-jaarkaart voor studenten. Dat is voor de regio’s waar u in de Senaat in het bijzonder de representant van bent wel een moeilijk element, omdat de OV-bedrijven dan forse inkomsten gaan missen.

“Ik pleitte als statenlid van de provincie Noord-Holland al eerder voor gratis openbaar vervoer voor diverse groepen, waaronder ouderen en studenten. Vooral voor krimpgebieden is dit van grote waarde. In krimpgebieden trekken eerst de jongeren weg, want die studeren elders en kunnen er geen werk vinden.”

Enorme negatieve spiraal

“In Den Haag schijnt men dit nog nauwelijks te beseffen, maar ons land kent al zo’n 20 krimpgebieden waar die ontwikkeling ernstig door werkt. Als gevolg daalt de huizenprijs in de regio en zitten vooral ouderen ‘financieel gevangen’. Dan verdwijnt de buurtsuper en wordt het openbaar vervoer tot een minimum uitgekleed. Alles bij elkaar kom je in een enorme negatieve spiraal omlaag terecht.”

“Openbaar vervoer is voor de moderne samenleving essentieel. Wat het kost is niet het allerbelangrijkste, het moet wel een minimale dichtheid hebben om nuttig te zijn. Wat veel beleidsmakers schijnen te vergeten is dat een volle bus net zo duur is als een lege, waarom zou je er dan geen ouderen of studenten mee vervoeren? Zet die lege bussen in.”

“In het onderwijs is dat bijna hetzelfde. Het sommetje dat OCW maakte wat een langstudeerder kost klopte ook niet. De enige kosten zitten in het nakijken van het tentamen, de collegezaal wordt toch al gebruikt.”

De inkomsten die de OV-bedrijven gaan missen  zijn dus een extra factor die de krimpeffecten zouden versterken?

“Dat OCW nu hard met de NS en de OV-bedrijven gaat onderhandelen om een goede deal te krijgen, daar heb ik helemaal geen moeite mee. Dat  lijkt me prima. Maar dat ze al die OV-capaciteit niet gebruiken is ronduit kortzichtig. Dat is sowieso hoe we op dit moment naar de bezuinigingen kijken, ze zijn elitair en kortzichtig.