Alfa’s verbinden met bedrijfsleven
Het Alfapact is bedacht door Michiel Stapper en Keje Boersma beiden bestuurslid van de ASVA Studentenunie en filosofiestudent op de UvA. Het idee om hier aan te beginnen was drieledig. “Het idee kwam eigenlijk voort uit drie dingen die wij dit jaar hebben opgemerkt. Steeds meer alfastudies verdwijnen door profilering, er is een tekort aan docenten en weinig alfastudenten kiezen voor een loopbaan in het bedrijfsleven.”
Profilering leunt erg op bèta
De bedenkers van het Alfapact zien dat er door de profileringsagenda van universiteiten er steeds minder aandacht is voor de geesteswetenschappen. “Universiteiten gaan zich profileren in datgene waar ze goed in zijn, althans dat zijn de doelstellingen. De UvA bijvoorbeeld staat internationaal op het gebied van de geesteswetenschappen hoog aangeschreven. Maar als je dan kijkt naar het profiel dan leunt dat heel erg op bèta en levenswetenschappen en niet op geesteswetenschappen. Dat zou naar ons idee veel logischer zijn als je kijkt naar de internationale rankings.”
Waarom zouden universiteiten investeren in bijvoorbeeld kleine alfa-opleidingen waar nauwelijks studenten op afkomen? “Een prangend voorbeeld is natuurlijk het Roemeens dat werd afgeschaft, het is een unicum, maar louter om financiële redenen wordt deze opleiding afgestoten. Net als Portugees en Hebreeuws worden deze studies in Nederland niet meer aangeboden. Die profilering heeft er in onze ogen in ieder geval niet voor gezorgd dat de geesteswetenschappen er beter vanaf komen, integendeel. Daar is deels onze bezorgdheid op gestoeld en daarom willen we iets doen”.
Docenten opleiden een speerpunt
Deze studenten zien nog een groot braakliggend terrein voor de geesteswetenschapper, zo ook in het onderwijs. “Wij denken dat de meerwaarde van de geesteswetenschapper veel meer zou kunnen zijn voor de samenleving dan dat hij nu is. Bijvoorbeeld eerstegraads talendocenten zijn in het onderwijs broodnodig, hierin zou het Alfapact een cruciale rol kunnen spelen tussen middelbare scholen en universiteiten om hier meer studenten voor te enthousiasmeren.”
“Het is belachelijk dat het docentschap als baan niet veel meer wordt gewaardeerd in Nederland. Waarom maken universiteiten en hogescholen het opleiden van docenten niet tot een speerpunt? Een initiatief zoals Eerst de Klas is werkelijk prachtig, maar het had een initiatief van een universiteit moeten zijn.”
De filosoof op de strategische afdeling
Op de vraag waar het potentieel nog meer ligt voor de alfa’s dan alleen het onderwijs komen Stapper en Boersma met voorbeelden, ook voor de met werkeloosheid geplaagde kunsthistoricus. “Het bedrijfsleven ziet het potentieel van de alfa’s nog niet. Kunstgeschiedenis studenten bestuderen vier jaar lang wat schoonheid is. Zij weten niet alleen wat mooi is, maar ook waarom het mooi is. Dat is ontzettend nuttige informatie voor marketingbedrijven en adverteerders. Filosofen worden getraind in logisch nadenken en zijn gewend om complexe denksystemen te doorgronden. Een filosoof zal het erg goed doen op de strategische afdeling van een bedrijf.”
“Dit beeld werd ook bevestigd op een congres in Rome waar wij laatst waren, dat ging over de hoe de alfa’s een bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij. Er sprak daar een CEO van een grote Italiaanse investeringsmaatschappij, die zei dat hij juist filosofen een centrale plek gaf op zijn strategische afdeling. Zij konden strategisch nadenken, goed redeneren en dat gaf heel veel perspectief voor zijn bedrijf.”
Hoe dat er concreet uit moet zien begint volgens de bedenkers al bij het maken van een bedrijfsplan. “Elk bedrijfsplan dat je leest staat bomvol van ‘wij zijn creatief’ en ‘wij denken op een innovatieve wijze na’. Waarom nemen bedrijven dan niet meer geesteswetenschappers aan? Zij zijn getraind om problemen van meerdere kanten te belichten en naar nieuwe oplossingen te zoeken.”
“Neem nou bijvoorbeeld die veelgeplaagde Fyra. Stel je nou voor dat in dat aanbestedingsteam ook een Italië expert was opgenomen, iemand die Italiaanse taal en cultuur had gestudeerd. Die had de expertise gehad om er op te wijzen hoe Italiaanse bedrijven opereren en hoe die verschillen van Nederlandse bedrijven. Dat had wellicht veel ellende kunnen voorkomen.”
Waarom deze samenwerking nu nog onvoldoende gebeurt, daar hebben de bedenkers van het Alfapact ook wel een verklaring voor. “De Geesteswetenschappers mogen wat ons betreft meer uit hun ivoren toren komen, de kennis van geesteswetenschappers kan het bedrijfsleven erg verrijken. Het zou toch prachtig zijn als multinationals ethici in dienst nemen om op de bedrijfsvoering te reflecteren of classici om leiderschapstrainingen te geven op basis van Cicero?”
Stage ook een punt van zorg
Het is nu vaak erg lastig om voor een student uit de humanities een geschikte stageplaats te vinden, in het bedrijfsleven komen deze vrijwel nooit terecht. Het gaat dus al fout tijdens de studie. Hier ligt dan ook een verantwoordelijkheid voor universiteiten, zo laten de bedenkers weten.
“Wij denken dat universiteiten meer ruimte moeten maken voor stages in het lesprogramma zodat het makkelijker wordt voor geesteswetenschappers om kennis te maken met het bedrijfsleven. Voor geesteswetenschappers is het doorgaans ook lastig om aan een juiste stage te komen, die daadwerkelijk ook ECTS waardig is.”
“In de praktijk blijkt het voor universiteiten lastig te zijn om de inhoudelijke kwaliteit van een stage in te schatten. Wij stellen dan ook voor om studenten uit verschillende disciplines op een bepaald vraagstuk van een bedrijf te zetten. Zodat er met uiteenlopende blikken naar vraagstuk kan worden gekeken. Zo leer je van verschillende disciplines elkaars waarde kennen.”
“Maar daarvoor is wel een stap nodig vanuit universiteiten en het bedrijfsleven om dit soort projecten te faciliteren. Wij zien daar overigens ook weer een schone taak weggelegd voor ons als Alfapact, wij willen die interactie met de geesteswetenschappen en de het bedrijfsleven stevig intensiveren.”
Wat het grote voordeel is van geesteswetenschapper in een commercieel bedrijf is het juist de meerwaarde van de interdisciplinariteit volgens Boersma en Stapper. “Met zo’n team van verschillende disciplines zal er duidelijk een andere dynamiek gaan ontstaan die enorm zinvol kan zijn om producten en nieuwe diensten te bedenken. De KNAW is ook in deze opzet geïnteresseerd. Wij denken erover na om met het KNAW een symposium te organiseren met dit als uitgangspunt. ”
Akademie zit met dezelfde vragen
In een gesprek met de KNAW werd duidelijk dat de Akademie eigenlijk hetzelfde wil wat deze studenten voor staat. “De KNAW speelt ook heel erg met de vraag hoe we die geesteswetenschappen aantrekkelijker kunnen maken. Vanuit de KNAW proberen zij ook met nieuwe initiatieven te komen. Zij gaven het voorbeeld, dat ‘wanneer je iets organiseert een symposium of een presentatie, bij bèta’s is het nooit lastig om hier publiek voor te vinden, bij de alfa’s is dat toch lastiger, hoe kunnen we dat nou veranderen?’”
“Zij zouden het daarom heel interessant vinden om een bepaalde beleidsvraag op tafel te leggen en om daar dan vervolgens met economen, juristen, betá’s , maar ook met alfa’s gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. Je leert dan enorm van elkaar als discipline. Deze aanpak hebben wij met het het Alfapact ook helemaal voor ogen. We gaan elkaar dus goed op de hoogte houden en kijken wat we gezamenlijk kunnen gaan doen in de toekomst.”
Minister enthousiast
Met een aantal studenten hebben ze dit plan ook gepresenteerd aan de minister. Hoewel Bussemaker nog geen harde toezeggingen heeft gedaan, is het Alfapact wel enthousiast over de houding die de minister aanneemt in dit debat.
“Wij hebben haar nog niet zo ver gekregen om harde afspraken te maken, maar ze stond wel positief tegenover ons plan. Als wij met concrete voorstellen komen dan wil ze ons ook echt steunen. Zo heeft ze bijvoorbeeld ook een aantal namen gegeven uit het bedrijfsleven waar we zeker mee in contact moesten treden volgens haar. Deze mensen hebben wij nu benaderd, het zijn mensen die werken bij OCW, VNO-NCW, ACE en de gemeente Amsterdam. Mary de Gaay Formtan (voorzitter VNO-NCW Amsterdam) reageerde al enthousiast, we wachten de reacties van de andere nu af.”
“Gezien haar reactie op het Witte Vlekken rapport van de KNAW, waar zij ook haar zorgen uitsprak over het eventuele verdwijnen van unieke talenstudies in Nederland geeft wel aan dat zij ook met dit vraagstuk zit. Zij wil ook voorkomen dat de alfa’s ondergesneeuwd raken door al dat profileringsgeweld.” Zo concluderen de studenten hoopvol.
Iedereen er bij betrekken
De komende tijd willen de studenten dit plan verder gaan uitwerken, ze hopen uiteindelijk ook een pact te sluiten die volop gesteund wordt door de maatschappij en het bedrijfsleven. Tot die tijd willen Stapper en Boersma ook nieuwe ideeën en mensen voor hun Alfapact bij elkaar brengen.
“We merken dat dit idee positief wordt ontvangen. Het spreekt aan, het is iets waar mensen in de geesteswetenschappen naar opzoek zijn. Dit betekent niet dat wij precies weten wat het moet gaan worden, we zitten duidelijk in een ontwikkelingsfase, maar we hebben wel een snaar geraakt. We hebben nu gesprekken gehad met de minister, de KNAW en ook het bedrijfsleven en die zitten allemaal met dezelfde vragen: hoe kijk je eigenlijk tegen die geesteswetenschappen aan als samenleving wat heb je daar nu aan?”
“Wij gaan ons dan ook inzetten om met het bedrijfsleven de overheid en kennisinstellingen een pact te sluiten om op die manier geesteswetenschappers beter in te zetten voor de maatschappij en het bedrijfsleven. Gezien het plan nog helemaal in ontwikkeling is willen we graag meer mensen en vooral ook ideeën bij ons plan betrekken.”
