Brussel bezorgd over Nederland
De Europese Commissie volgt via de ‘European Research Area Progress’ monitoring de voorgang die de lidstaten maken op het gebied van onderzoek en onderzoeksbeleid. Wat opvalt in het rapport zijn de dalende investeringen in onderzoek onder de druk van de ‘3-procentsnorm’.
Toch zijn er een paar uitzonderingen, waarbij vooral Slowakije hoge ogen gooit. “Meer en betere nationale systemen met voldoende publieke middelen samen zijn voor R&D en innovatie nodig om groei en banen te scheppen”, concludeert de Europese Commissie in het voortgangsrapport.
Griekenland ‘beter’ dan Spanje en Italië
In het rapport over Nederland staat dat ons land de ambitieuze doelstelling kent om in 2020 2.5 procent van het BNP in R&D te investeren, maar het zeer de vraag is of dat gehaald gaat worden. In 2011 was dit namelijk nog 0.79 procent en de trend is niet al te rooskleurig. Als onderdeel van de rijksbegroting boet R&D aan relevantie in, in 2002 werd nog 1.78 procent van de begroting besteed aan onderzoek.
In 2005 was dit al licht teruggelopen tot 1.77 procent, maar nadien had de kredietcrisis grote invloed. In 2011 werd nog slechts 1.58 procent uitgetrokken voor innovatie en onderzoek. De Europese Commissie zegt er wel bij dat de groeiende nadruk op indirecte bekostiging via belastingmaatregelen niet in deze cijfers is meegenomen.
De grafiek hierboven laat zien dat in sommige landen de investeringen in R&D harder groeien dan de begroting. In andere landen daarentegen is steeds minder geld voor onderzoek beschikbaar, zelfs als de begroting stijgt.
Dit zorgwekkende patroon is zichtbaar in Italië en Spanje. Griekenland doet het van de ‘crisislanden’ al een heel stuk beter, met slinkende overheidsuitgaven wordt wel extra geld voor kennis gevonden. De meest positieve ‘uitschieters’ zijn Slowakije, Malta, Luxemburg en Estland. Waar zij het goed doen, bezuinigen Letland, Roemenië, Hongarije maar ook het Verenigd Koninkrijk buiten proportioneel op onderzoek.
Nederlands beleid brengt banen in gevaar
De Nederlandse uitgaven voor onderzoek en innovatie stijgen, maar niet zo hard als de totale overheidsuitgaven. Bezuinigingen in de Europese lidstaten hebben veelal consequenties op de korte termijn, zoals lagere salarissen voor onderzoekers of ingrepen met een tijdelijke stop voor onderzoeksprogramma’s.
Slechts in enkele landen zijn bezuinigingen doorgevoerd die ook merkbaar negatieve gevolgen hebben op de lange termijn, waaronder het afschaffen van de FES-gelden voor onderzoek in Nederland. De Europese Commissie maakt zich zorgen over deze in hun ogen onverstandige keuze. “Het consolideren van de begroting ten koste van R&D brengt waarschijnlijk de economische groei en het scheppen van banen in gevaar,” schrijven Barroso, Kroes en hun collega’s.
