Refosteun voor Bussemaker

ISO-voorzitter Ruud Nauts moest na afloop even bijkomen van de reformatorische manoeuvre. “Schrijf maar dat ik het ‘frappant’ vind,” zei hij tegen ScienceGuide na enkele minuten van spirituele inkeer. De SGP-opstelling was ook daarom zo opmerkelijk, omdat D66 en PvdA de omgekeerde beweging leken te maken. Zij nemen steeds meer afstand van het kabinetsbeleid rond de studiefinanciering, zo lijkt het.

In het debat van ISO, LSVb en studentenvereniging Legulas in Utrecht trad een keur van Kamerleden op. Starperformer was ook nu weer Jesse Klaver van GroenLinks, die de meest opvallende pirouettes en bewegingen met aplomb kan doen, en met applaus van de zaal tot slot. Met elan en charme zaagde hij bijvoorbeeld zijn opvolger als CNV-jongeren voorzitter bij de knieën af over het HO-beleid, terwijl deze dit zelf nauwelijks besefte.

SGP inhoudelijk agnostisch

Niettemin werden alle parlementariërs overklast in het debat door hun SGP-collega Roelof Bisschop. Hij gaf aan dat voor zijn partij het sociaal leenstelsel een zeer wel bespreekbaar concept is. Het moet zorgvuldig en met mate worden ingevoerd. Het moet geen onderdeel zijn van een al te ambitieuze agenda van over elkaar buitelende ingrepen. Het moet financieel “aantoonbaar ten goede komen aan kwaliteitsverbetering” van HBO en WO. Het moet niet zo kostbaar worden dat “de student na zijn diploma niet meer eigen leven kan opbouwen met huisje, boompje, beestje. U begrijpt wel wat ik bedoel.”

Als Bussemaker de SGP belooft dat haar plannen een gedegen maatvoering kennen en de toegankelijkheid op peil blijft, “dan is een leenstelsel voor ons niet onbespreekbaar.” Als een refo-politicus een ‘paars’ plan zo duidt, dan moet die uitdrukking geïnterpreteerd worden zoals de Groningse uitdrukking ‘niet slecht’. SGP’er Bisschop liet blijken zijn partij dat in deze zaak haar gebruikelijke strenge, maar constructieve positie inneemt van gedistantieerd respect voor bewindslieden, die immers als ‘dienaresse Gods’ het Paulinische ‘zwaard niet tevergeefs dragen’. Inhoudelijk stelt de SGP zich verder agnostisch op.

Opruimwerk op links

Maar voordat Jet Bussemaker opgelucht kan adem halen, moet zij ter linkerzijde nog enig opruimwerk doen. D66 en PvdA bewegen in hoog tempo weg van hun steun voor een leenstelsel. Kamerlid Paul van Meenen noemde de kabinetsvoorstellen “niets anders dan het afdekken van bezuinigingen. Er moeten juist miljarden bij, voor het hoger onderwijs, maar zeker ook voor het fundamentele onderwijs.” Steun van D66 is verder weg dan ooit, zo liet hij unverfroren blijken.

De PvdA lijkt klem te komen zitten tussen de furie ter linkerzijde tegen de studieschuld-bubble die zij zou helpen ontstaan en het betoog van de liberale coalitiepartner. VVD’er Pieter Duisenberg was namelijk even helder als ontactisch door de waarheid te vertellen. “We hebben nu ook  al een leenstelsel met de prestatiebeurs. Het voorstel van het kabinet is dus het afschaffen van de basisbeurs. We hebben het geld daarvoor nodig om te investeren in het vervolg op het rapport Veerman. Dat is heel belangrijk en heeft de steun van alle betrokken partijen in het hoger onderwijs. De wetgeving is daar nu op aangepast, maar het tweede deel is nog niet gerealiseerd: extra investeringen in kwaliteit.”

Duisenberg stelt dat die investeringen uit de afschaffing van de basisbeurs moeten komen. Daar hebben de studenten het meest aan, “want bij een goede implementatie van een leenstelsel is er niets aan de hand met de toegankelijkheid en het geld gaat naar meer kwaliteit.”

Leenstelsel debat binnen PvdA geopend

PvdA’er Mohandis kon met dit betoog niet uit de voeten, hij onderstreepte dat zijn partij alles zou doen om de toegankelijkheid van HBO en WO te behoeden. “Ik zal voor die toegankelijkheid zorgen, ik bedoel knokken,” zei hij in een eloquente verspreking. Waar de VVD openlijk erkent dat het kabinet de basisbeurs wil afschaffen, zet de PvdA in op het behoud van de aanvullende beurs, ook als dat de opbrengst van het leenstelsel omlaag brengt en de ‘post-Veerman investeringen’ die VVD in elk geval nog wel bepleit, beperken zou.

Daarmee ontvalt in toenemende mate de ratio voor een leenstelsel, omdat dit grote bedragen zou moeten genereren voor ‘goede doelen’. Als  echter steeds meer middelen uit die verhoopte opbrengst teruggeploegd moeten worden om doelgroepen in het HO te ontzien van de beoogde werking van zo’n stelsel – ‘arme’ studenten, slimme bèta’s, tekortvakken als zorg en leraarschap – gaat een rondpompcircuit van geld ontstaan, waar Dijsselbloem elders nu juist van af wil. Zie de woningtoeslagen, zorgtoeslagen en andere kwetsbare en kostbare regelstelsels. Het debat binnen de PvdA lijkt dus geopend over de werkelijke zin en uitvoerbaarheid van het leenstelsel.