Rutte wil vuur
Mark Rutte was in 2005 de frisse, aanpakkerige staatssecretaris voor het hoger onderwijs, die in juni 2004 moest invallen voor de onfortuinlijke Annette Nijs op die post. Al snel werd hij getopt als een toekomstige topper voor de VVD, ook omdat hij als staatsecretaris van SZW met veel elan de sociale wetgeving had gemoderniseerd. Met een rede in Brussel en de publicatie daarvan op ScienceGuide meldde hij zich als vernieuwer van het liberaal politiek denken.
Cocteau als inspirator
Rutte’s visie is ook vandaag nog herkenbaar. Zijn ‘Begeisterung’ agenda als HO-bewindsman vertaalde hij naar een bredere oriëntatie voor samenleving en politiek. De Mark Rutte van 2005 is de liberale premier van 2013, zij het eloquenter dan in zijn H.J. Schoo-lezing en gedurfder in de rijke culturele en intellectuele referenties die hij voor zijn visie kon maken. Hoeveel Nederlandse politiek leiders durven hun filosofie te bouwen op een literaire fabel van Jean Cocteau? Hoe velen van hen laten Goethe de grondslag leggen van hun beschouwing?
Mark Rutte stelt in zijn essay op ScienceGuide en zijn Brusselse rede onder meer: “Onlangs publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau haar tweejaarlijkse rapport over ‘de stand van het land’. Nederlanders zijn somber, welhaast depressief zo was het beeld. Bovendien denkt men dat het in de toekomst alleen maar slechter wordt: de maatschappij wordt harder, killer en onveiliger. Het gekke is echter dat, ondanks deze somberte, meer dan 80 procent zegt over het eigen leven tevreden of zelfs zeer tevreden te zijn. Zijn Nederlanders dan schizofreen? Nee.”
“Het blijkt in andere landen niet veel anders. Uit de Eurobarometer blijken ook Belgen over hun eigen levenssituatie veel optimistischer zijn dan over de situatie van het land als geheel. Kijkend naar België, is wel opvallend dat u hier een decennium op ons lijkt vóór te lopen. Toen Nederland eind jaren negentig de economische hausse nog euforisch vierde, was er hier al sprake van een malaise.”
Opmerkelijke ontevredenheid
“Ik herinner me een lezing van uw [Belgische, red.] oud-premier Mark Eyskens die hij in 1999 in Nederland hield. Daarin probeerde hij onder meer een verklaring te vinden voor de opmerkelijke ontevredenheid in België. Hoe kon het toch dat een welvarend land politiek en maatschappelijk zo verward en zo radeloos was? Was het ‘t gebrek aan een externe bedreiging?”
“Was het de verandering van waardeschalen als gevolg van de informatierevolutie? Waarbij de samenleving zo complex wordt, dat het voor kiezers onmogelijk is te oordelen over maatschappelijke en politieke onderwerpen. En dan noodgedwongen op het gevoel afgaat: irrationeel, sentimenteel, emotioneel impulsgedrag.”
“Inmiddels zijn we in Nederland dus ook zo ver. Het vertrouwen in de overheid is de laatste jaren in Nederland, zoals u weet, enorm afgenomen. Misschien gaat het daarbij toch om een puur- Nederlands fenomeen. Wat dat betreft is de visie van de Amerikaanse historicus James Kennedy interessant.”
“Deze hoogleraar Nieuwste geschiedenis aan de Amsterdamse Vrije Universiteit [inmiddels aan de UvA, red.] legt een verband met het sterke Nederlandse verlangen naar consensus. Dit verlangen staat volgens hem het debat in de weg en stimuleert een collectief geheugenverlies. Zoals in de jaren zestig Nederland in korte tijd transformeerde van een conservatief land in een modern, open en tolerante natie zo voltrok zich de af afgelopen jaren het tegenovergestelde.”
De dood van Hazes
“Het klopt inderdaad dat bepaalde sentimenten in korte tijd massaal worden geaccepteerd. Dat gebeurt op tal van terreinen. We gaan met z’n allen uit ons dak bij Oranje. Totdat het fout gaat. Dan vinden we met z’n allen weer dat Dick Advocaat moet opstappen. En toen André Hazes plotseling stierf, bleken we allemaal opeens de grootste fan van deze zanger.”
“Nederland is nu dus al enkele jaren een land in verwarring. En dat is volgens mij ook een weerslag op onze ‘gouden fin du siecle’. Want in die periode liggen de wortels van deze verwarring. De economie floreerde; de consumptie nam toe tot in het absurde. Nederland speelde Luilekkerland.”
U leest ‘Ik zou het vuur redden’ volledig hier
