Valoriseer het talent

Bij de uitreiking van de Spinozapremies wilde de staatsecretaris ondanks zijn pijnlijke handicap na een fietsongeluk niet weg blijven. Hij hechtte er namelijk aan een indringende boodschap mee te geven aan de daarbij verzameld wereld van de top van de Nederlandse wetenschap.

Aan de vooravond van de internationale conferentie over excellentietrajecten in het hoger onderwijs bij de Hogeschool Rotterdam riep Dekker de kenniswereld op zich nog veel nadrukkelijker en minder vrijblijvend in te spannen om jongeren op alle niveaus uit te dagen en te inspireren het beste van hun talenten en capaciteiten te geven.

Hoog in linkerrijtje

De bewindsman zei hierover het volgende: “Zowel voor de fundamentele als toegepaste wetenschap geldt, dat je de slag alleen kunt winnen door continu te streven naar excellentie. Door de béste te zijn. De éérste te zijn. Je kunt niet als tweede iets ontdekken. Middelmatige wetenschap brengt ons niet verder. In de wetenschap staat dan ook alles in het teken van het bereiken van de top. Van academische competitie tot peer review. Van onderzoeksbeurzen voor individuen met grote ideeën, tot wereldwijde samenwerking tussen topinstituten.

Dat streven naar excellentie doet de Nederlandse wetenschap met veel succes, mede dankzij NWO. We staan niet voor niets met 12 van onze 13 universiteiten in de mondiale top 200. Daarmee bezetten we de derde plek, achter de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Onze citatie-impactscore ligt 40% boven het wereldgemiddelde.

In de competitie tussen de beste wetenschappers van Europa, staan we hoog in het linkerrijtje. Wetenschappelijk onderzoek is het enige terrein waarop Nederland in Europa geen netto-betaler is, maar netto-ontvanger. Voor iedere euro die we hierin stoppen, krijgen we minstens 1,40 terug. Een rendement, waar anderen alleen maar van kunnen dromen!

Leer van wetenschap

En daarmee kom ik bij het punt dat ik vanmiddag wil maken. Andere sectoren zouden iets kunnen leren van het streven naar excellentie, dat in de wetenschap zo vanzelfsprekend is. Neem het onderwijs. En dan heb ik het niet alleen over het wetenschappelijk onderwijs, maar ook over het basis en voortgezet onderwijs. Daar waar onze kinderen het fundament leggen voor hun toekomst.

Ieder kind het beste uit zichzelf laten halen: dát is de kern van het onderwijs. Helaas slagen we daar in Nederland maar ten dele in. We zijn wereldkampioen als het gaat om de prestaties van moeilijk lerende kinderen. Vooral dankzij de tomeloze inzet van leraren en begeleiders, zakken kwetsbare leerlingen bij ons niet door het ijs. En dat is veel waard. Maar onze hoogvliegers doen het veel minder goed dan hun leeftijdsgenoten in de landen om ons heen. Nergens ter wereld is het verschil tussen hoog en laag presterende leerlingen zó klein als in Nederland.

Ik schrok van de verhalen van uitblinkers, van leerlingen met prachtige cijferlijsten die me vertelden dat ze hun school op hun sloffen hadden doorlopen. Dat ze nooit echt waren uitgedaagd, of te weinig.  “Die komen er wel op eigen kracht”, zo lijkt men soms te denken. Ik vind dat we hen daarmee tekort doen. Dat ze niet het onderwijs krijgen waar ze recht op hebben. En daarmee laten we talent liggen, dat we juist in deze tijd zo hard nodig hebben.

Doorbraken van talent

Onderwijs moet iédere leerling uitdagen om eruit te halen wat erin zit. Als leerlingen er dan achter komen dat ze méér kunnen dan ze zelf voor mogelijk hadden gehouden, als ze versteld staan van hun eigen prestaties… dan zijn dat doorbraken. Doorbraken die in zekere zin vergelijkbaar zijn met die van u, als wetenschappers. En die net zoveel voldoening geven. Ik wil dat ieder kind het beste uit zichzelf kan halen. Daarvoor is onderwijs nodig dat jonge mensen vanaf het begin prikkelt om nieuwsgierig te zijn. Om altijd de ‘waarom-vraag’ te stellen, om kritisch te blijven, om dwars te durven denken, om constructief samen te werken, om te excelleren.

En wie kan het onderwijs nu beter inspireren, dan degenen voor wie al deze eigenschappen tot de kern van hun vak behoren: u! Ik zie ook best het een en ander gebeuren op dat gebied. Universiteiten en instellingen zetten volgende week hun deuren open tijdens het Weekend van de Wetenschap. De Jonge Akademie spant zich in om jonge mensen in aanraking te brengen met de wetenschap. De beste vwo-profielwerkstukken van Nederland worden beloond met de KNAW Onderwijsprijs.

Andere valorisatie

Maar wat mij betreft mag daar nog wel een schepje bovenop. Want wat is er nu aanstekelijker en inspirerender voor kinderen, dan een wetenschapper die vertelt over zijn vak? Over onderzoek dat de wereld verandert? Over werk dat ons leven beter en aangenamer maakt?

De waarde van wetenschap wordt vaak beschreven in termen van valorisatie. En laat daarover geen misverstand bestaan: ook ik vind het belangrijk dat wetenschappelijk onderzoek economisch succes oplevert. Maar wat mij betreft is valorisatie méér dan dat. Valorisatie is ook dat je de resultaten van wetenschappelijk onderzoek bij een breed publiek voor het voetlicht brengt. Valorisatie is de wetenschap, die haar waarden en drijfveren uitdraagt en daarmee duidelijk maakt hóe ver je kunt komen met een cultuur van ambitie en excellentie.”