Zoek hoogte op bij overstroming
“Nu kan het gebeuren dat we mensen de verkeerde kant op sturen.” zegt Bas Kolen promovendus aan de Radboud universiteit. Als hulpmiddel heeft hij daarom een bijsluiter voor rampenplannen ontwikkeld.
Overstromingen uit zee en van rivieren kennen we vooral uit het buitenland. In Nederland komt het niet vaak voor dat waterkeringen dreigen te bezwijken en dat evacuatie overwogen moet worden, maar de overheid en crisisdiensten bereiden zich er wel op voor en roepen burgers en bedrijven op zelfredzaam te zijn.
Effectiviteit rampenplannen overschat
“De voorbereiding is nu vooral gericht op preventieve evacuatie, mensen tijdig uit het overstromende gebied halen. Maar alle plannen daarvoor gaan uit van best case scenario’s: dus dat je op tijd een besluit kunt nemen, dat alles werkt, en dat iedereen doet wat er gezegd wordt. De werkelijkheid is vaak minder perfect en eenduidig. Daar sluiten we onze ogen voor,” concludeert Bas Kolen. “De effectiviteit van rampenplannen wordt overschat. Want we houden nu nog geen rekening met onzekerheid.”
Verticaal evacueren
Vluchtroute omhoog zou veel slimmer zijn, aldus Kolen, om standaard te beginnen met verticale evacuatie evacueren naar een hoger gelegen droge plek in het gebied. “Denk aan een kantoortoren, schoolgebouw of mogelijk zelfs de eigen woning.”
Kolen berekende dat verticale evacuatie vaak veiliger is dan preventieve evacuatie. “Dat hangt af van verschillende factoren, maar grofweg komt het hierop neer: als er weinig tijd is, levert verticale evacuatie minder slachtoffers op. Preventieve evacuatie is een bonus die kan worden ingezet als de omstandigheden dat toelaten.”
“Verticale evacuatie is ook sneller uitgevoerd dan preventieve evacuatie. Daardoor kun je het evacuatiebesluit langer uitstellen, zodat de onzekerheid kleiner is. Zodoende leidt het ook tot minder maatschappelijke en economische ontwrichting, zeker als de overstroming niet optreedt.”
Investeer in centrale regie
Een tweede aanbeveling betreft de efficiëntie van evacueren. “Nu hebben gemeentes, hulpdiensten, veiligheidsregio’s, provincies, waterschappen, de landelijke overheid, Rijkswaterstaat allemaal een eigen crisisdienst. Die zijn vooral bezig met vaak voorkomende rampen en niet met overstromingen. Ik laat in mijn onderzoek via een kosten-batenanalyse zien dat het efficiënter is om de voorbereiding en besluitvorming te centraliseren op nationaal niveau en om een expertgroep te vormen op dit onderwerp.”
Actueel: Deltaprogramma 2014
Volgend jaar worden door Minister Schultz (Infrastructuur en Milieu) de normen voor waterkeringen herzien zoals blijkt uit het Deltaprogramma 2014. Hierbij wordt rekening gehouden met onder meer het risico op slachtoffers. De effectiviteit van evacuatie en het zelfredzaamheid van mensen speelt hierbij een grote rol.
Als een andere of betere evacuatiestrategie tot aantoonbaar minder slachtoffers leidt kan dat gevolgen hebben voor de eisen die gesteld worden aan waterkeringen maar ook aan gebouwen als vluchtplekken.
In Nederland bestaan geen eisen aan het resultaat van evacuatieplannen, desondanks wordt vaak gesteld dat het ‘op orde’ is. Volgens Kolen kan met zijn onderzoek de bijdrage van evacuatie, inclusief het effect van onzekerheden, wel worden bepaald. “Hiermee kan de overheid ook resultaatseisen voor de overheid te bepalen voor rampenbeheersing.”
