Concert voor Poetin
De klassieke muziek zit vol met de meest briljante werken van homo’s die het componeren in het bloed, hart en hoofd zat. Koning en Koningin kunnen hun Russische collega-staatshoofd dan ook een programma aanbieden waar gay-icon Vladimir Poetin zijn vingers bij af zal likken. De Russische muziek biedt bovendien zelf al juwelen van ‘gay-pride’.
Een moord aan het hof
Natuurlijk staat Pjotr Iljitsj Tsjaikovski glorieus voorop. Het koninklijk concert moet dan ook beginnen met diens Polonaise, de feestelijke ouverture van het derde bedrijf van zijn beste opera, Jevgeni Onegin. Dat stuk heeft namelijk een bijzondere band met een stukje Nederlandse homohistorie.
De schrijver van de Onegin-roman – die de opera verklankt – is niemand minder dan Ruslands grootste dichter, Alexander Poesjkin. Hij stierf in een duel met een Franse officier, een edelman uit de garde van de Tsaar. Over die moord correspondeerde de Tsaar met zijn schoonfamilie in Den Haag, de Oranje’s. Hoezo dat?
De Franse adjudant was namelijk niet alleen de amant van Poesjkins aristocratische vrouw, maar ook de adoptiefzoon van de Nederlandse gezant in Sint-Petersburg. De eega van de dichter was echter tevens de minnares van Tsaar Nicolaas zelf, die haar eer en die van de door hem bewonderde, maar nogal heethoofdige schrijver chique redde door haar uit te huwelijken aan hem en de dichter zo echt ‘op stand’ te laten trouwen. De moord door die adoptiefzoon van de Oranje-ambassadeur was dus zeer pijnlijk, diplomatiek gezien.
Gelukszoeker en erfgenaam
Maar wat deed een Nederlandse gezant met een Franse officier uit de lijfgarde van de Tsaar als zoon? Welnu, de diplomaat was zo verliefd op de knappe, charmante, wereldse militair in zijn perfect gesneden galauniform, dat hij hem zijn erfgenaam wilde maken, in ruil voor zijn attenties. Dit was in het Europa van het Ancien Régime helemaal niet zo ongebruikelijk en ook het Petersburgse hof kende een uitgebreide en vrolijke gay-subcultuur.
En zo werd een Franse gelukszoeker in Rusland een Hollandse edelman in naam. Tsaar Nicolaas moest zijn Haagse schoonfamilie dus subtiel, hoofs maar toch ook wel een tikje duidelijk laten weten, dat ‘le tout Petersburg’ smulde en uiteraard ook schande sprak van die Hollandse en Franse zedeloosheden… Kon die gezant niet weg, met pensioen, naar een erebaantje?
Chaos in plaats van Muziek
Aangezien Tsjaikovski homoseksueel was, is zijn opera-hofdans de volmaakte opening van het koninklijk concert voor Poetin. Zeker zo passend is het tweede werk dat in Moskou op de lessenaars van het Concertgebouworkest verschijnen moet: de slotscène van Sjostakovitsj’s opera Lady Macbeth van Mtsensk, uiteraard met Eva-Maria Westbroek die in de hoofdrol daarvan haar grote doorbraak maakte.
Het stuk is zo heteroseksueel en zo’n destructief portret van het oude Rusland, dat operakenner en –liefhebber Josef Stalin in 1936 persoonlijk zorgde voor een vernietigende recensie op de voorpagina van de Pravda, onder de pakkende titel “Chaos in plaats van Muziek.”
Na de pauze moet de Britse muziekvriend van Sjostakovitsj, wiens honderdste verjaardag in 2013 gevierd wordt, gespeeld worden. Benjamin Britten en zijn Four Sea Interludes, met hun schitterende Noordzee-golven en stormen uit de opera Peter Grimes, zullen het Moskouse publiek zeer bevallen. Dat hij de bekendste homoseksuele componist van de 20e eeuw was, is mooi meegenomen.
De darling van Londen en Utrecht
De uitsmijter van het royale galaconcert moet natuurlijk een groots stuk voor koor, solisten en orkest zijn, liefst met een veilige, politiek opbouwende boodschap. Wat kan dit in 2013 anders zijn dan het precies 300 jaar oude meesterwerk van Georg Friedrich Handel, het Utrecht Te Deum? Hij schreef dit stuk in opdracht van de Britse koning om de Vrede van Utrecht van 1713 te gedenken in een dankbede aan God voor het einde van de ‘godsdienstoorlogen’ van het Europa van de 16e en 17e eeuw.
Dit was een kolfje naar de hand van de darling van de Londense theater- en muziekwereld van de 18e eeuw. Handel was geen Engelsman. Hij kwam uit Halle bij Leipzig en had al jong in Rome een komeetachtige carrière gemaakt, als cembalospeler en componist van opera’s religieuze werken en heel veel briljante orkeststukken en solomuziek. Handel kon alles, kon dat snel en was hoogst origineel in zijn composities. En hij was homo.
Mijn Russisch bloed
Zijn groots opgezette ‘Te Deum’ (U, God, loven wij!) voor de Vrede van Utrecht is dan ook het ideale slotstuk voor dit Moskouse concert. De Oude Muziek traditie van Nederland, het land van Ton Koopman en Gustav Leonhardt immers, komt daarin fraai samen met een echt koninklijk muziekgebaar met een boodschap van vrede en dankbaarheid die Handel met veel elan en diepgang in orkestrale noten en zang wist te componeren. En, trouwens, ‘Utrechtenaren’ was in Handels eeuw een scheldwoord voor homo’s.
Vier werken van vier gevierde toondichters, drie homo’s, twee Russen van de hoogste kwaliteit, een jarige Brit en een Duitse Engelsman, wiens werk ook feestelijk verjaart. Vier werken uit de 18e, 19e en 20e eeuw, waarin Rusland en Nederland betrekkingen onderhielden en dankzij de Romanov-verbintenis met de zus van Tsaar Nicolaas de opvliegendheid en koppigheid van de Oranjes genetisch en legendarisch werd. Koningin Wilhelmina verontschuldigde haar ongelikte gedrag jegens ministers en anderen in haar omgeving immers graag met `mijn Russisch bloed`. Maar daarmee zijn we bij de viering van 200 jaar koninkrijk. Die komt nog.
