Open overheid onder de loep
Twee jaar geleden begon het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) in een dialoog met allerlei maatschappelijke organisaties en lokale overheden met het opstellen van het Actieplan Open Overheid. Op 27 oktober heeft de Nederlandse ministerraad het plan aangenomen en kan de uitvoering beginnen. Het Actieplan Open Overheid is de Nederlandse bijdrage aan het Open Government Partnership (OGP), een samenwerking van meer dan 55 verschillende landen waar Nederland al vroeg bij was.
Gewoon een oproep op internet
“Bij ons lectoraat Governance in het Kenniscentrum Leefomgeving zijn we al langer met dit soort vraagstukken bezig. Ik heb een tijd terug al eens gesproken met een groep van ambtenaren van BZK over de bijdrage die we met ons onderzoek als hogeschool konden leveren. Hen viel toen op dat Saxion als hogeschool zelf met onderzoek en onderwijs al een bijdrage levert aan een open maatschappij.
Intussen was het internationale secretariaat van OGP in Washington op zoek naar experts die de vorderingen van hun land kritisch wilden en konden volgen, en die daarover jaarlijks rapporteren. Het was gewoon een oproep op Internet, en ik reageerde.”
Het bleef bijna twee maanden stil en midden in de zomer, toen hij het zelf al weer bijna was vergeten kwam er reactie. “Het was een lang proces, met vele tegenkandidaten en veel skype-selectiegesprekken, maar het lectoraat Governance van Saxion is er als beste uitgekomen. Wij voeren voor OGP de Independent Review uit van de vorderingen van de Nederlandse rijksoverheid.”
Samen met de samenleving
Samen met trainee Sjardé Bolhaar gaat de lector nu aan de slag met het reviewen van de plannen van het ministerie. “Het plan richt zich met name op een transparante, faciliterende en toegankelijke overheid. Het ministerie wil echt mét de samenleving kijken naar hoe burgers zelf veel meen invloed kunnen hebben in bestuur, beleid en publieke dienstverlening.”
Zijn oordeel over het plan en de eerste stappen om dit uit te voeren kan en wil Jorna nog niet geven – het reviewproces is net begonnen. “Wat iedereen die de actieplannen bekijkt, ziet is dat het Nederlandse plan in vergelijking uitgebreid is. Niet alleen een uitvoeringsplan, maar ook een visie, en dat terwijl in andere landen soms in slechts 4 pagina’s vertellen wat ze komende jaren willen bereiken.”
Frans Jorna was zelf vorige week op bezoek in Istanbul om zijn collega-reviewers uit de andere deelnemende landen te ontmoeten. Er doen inmiddels al 55 landen mee in het Open Government Partnership. “Het is echt een tombola van mensen. Wat opviel is dat er eigenlijk twee soorten ingangen voor mensen zijn om hier aan mee te werken: je hebt mensen die echt uit de hoek van Open Data en ICT komen, en je hebt mensen die meer politiek en juridisch met openbaarheid van bestuur bezig zijn, zoals ikzelf.”
Voorbeelden uit Noorwegen en Zuid-Afrika
Vanuit Saxion voert Jorna het onderzoeksprogramma Open Overheid uit, onderzoek met, door en voor studenten, in samenwerking met een bonte groep van maatschappelijke en publieke organisaties, zoals het Armoedepact Almelo. In Istanbul zag de lector veel dingen die ook daarvoor nuttig kunnen zijn.
“In Noorwegen bijvoorbeeld, hebben ze het lidmaatschap van het OGP aangegrepen om echt een gedegen dialoog aan te gaan met de burgers over de vermaatschappelijking van het openbaar bestuur. Commentaar uit de samenleving leidt daardoor ook echt tot bijstelling van het beleid.”
Groot-Brittannië gooit het over een andere boeg, schetst Jorna. “Zij zetten meer in op een grote rol voor Open Data. De gegevens worden echt in eigendom gegeven van de burgers zelf die daaruit nieuwe informatie kunnen creëren. Zuid-Afrika, tot slot, gebruikt het OGP concreet om de dialoog tussen vakbonden, burgers en overheid echt open te breken. Dat is daar echt een gevoelig punt, waar nog te weinig mee is gedaan.”
Kansen voor studenten
Het is voor Jorna een zeer leerzame ervaring. De verschillen tussen de landen die aan het Open Government Partnership deelnemen stimuleren, er zitten allerlei innovaties tussen. Allereerst zal hij de komende tijd volop bezig zijn met de review van de Nederlandse plannen die in november zal worden opgeleverd.
“Wat ik merkte in Istanbul is dat er wel een bepaalde gelijke geïnteresseerdheid was tussen landen. Zo merkte ik dat er affiniteit was met hoe onder meer Noorwegen en Jordanië keken naar hoe sociale innovatie ook naar het lokale niveau te brengen is.”
Samen met deze landen is Jorna nu bezig die slag naar het lokale en regionale niveau te maken: een regionale broedplaats voor sociale innovatie inrichten het LivingLab Open Government Partnership. In Oost-Nederland is de belangstelling bij maatschappelijke organisaties en overheden daarvoor groot.
“Een mooie volgende stap zou zijn om voor studenten nu een gezamenlijk onderwijsprogramma te ontwikkelen. Wellicht dat onze studenten dan op termijn ook in landen als Noorwegen en Jordanië die ook zo sterk van onderop werken aan de slag kunnen.”
