WO II door de ogen van Hollywood
Vrijdag 25 oktober 2013 begint Ribbens met zijn oratie het ambt van bijzonder hoogleraar ‘Populaire historische cultuur en Oorlog’ vanwege het NIOD aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
De Tweede Wereldoorlog geniet nog altijd ruime belangstelling. Bij herdenkingen, in geschiedenisonderwijs en wetenschappelijke publicaties staan vooral de ingrijpende historische oorlogservaringen in eigen land centraal. In zijn rede ‘Strijdtonelen. De Tweede Wereldoorlog in de Populaire Historische Cultuur’ wijst prof.dr. Kees Ribbens erop, dat het beeld van de Tweede Wereldoorlog sterk beïnvloed is door een veelheid aan internationale, populaire weergaven van de historische beelden en belevenissen. Dat gebeurt in vele vormen, zoals films, tv-series, romans en games.
Slagveldbezoek en games
Grotendeels buiten bereik van herdenkingscomités, historici en direct betrokkenen presenteren stripboeken en websites, speelfilms en avonturenromans wijdverspreide verhalen en beelden van de oorlog. Musicals als Soldaat van Oranje en televisieseries als ‘Allo, Allo’ weten langdurig grote publieksgroepen aan te spreken. Toeristen bezoeken slagvelden en concentratiekampen, jongeren spelen computergames en hobbyisten verzamelen militaire objecten of spelen oorlogstaferelen na als re-enactment . Velen raken onder de indruk en zijn ervan overtuigd dat deze ‘ervaringen’, waarmee zij zich het verleden actief toe eigenen, hen ‘dichter bij de oorlog’ brengen.
Verbeeldingen van de Tweede Wereldoorlog zijn uitgegroeid tot een cultureel import- en exportproduct van formaat. Ook voor en in Nederland. De wereldwijde bekendheid van Anne Frank, haar dagboek en haar familiegeschiedenis bevestigt dat. In de naoorlogse decennia werden Nederlandse romans en films over de bezetting internationaal gedistribueerd en vonden buitenlandse oorlogsromans, -films en -games hun weg naar Nederlandse belangstellenden.
Deze kregen zo een andere kijk op deze jaren voorgeschoteld, die de sterk naar binnen gerichte nationale oorlogsherinnering ontsteeg. Dit toonde bijvoorbeeld ook perspectieven van burgers en militairen in geallieerde, fascistische en neutrale landen. Dit ruime en gevarieerde aanbod van transnationale oorlogsverbeeldingen maakt het mogelijk eigen, individuele keuzes te maken.
Bezinning en vermaak
In de hedendaagse historische cultuur, waarin keuzevrijheid sterk gewaardeerd wordt en het gezag van officiële instanties en historici minder vanzelfsprekend is, wordt de omgang met de Tweede Wereldoorlog gekenmerkt door betrokkenheid zowel als door distantie. Bestudering van de populaire cultuur leert dat de oorlog behalve een moreel ijkpunt ook een strijdtoneel vormt waarop zeer diverse, deels luchthartige invullingen geprojecteerd worden.
Dat feit en fictie hierbij door elkaar kunnen lopen, betekent niet automatisch dat deelnemers aan de populaire cultuur geen onderscheid maken tussen bezinning op de historische werkelijkheid en vermaak. Nieuw onderzoek naar de gevarieerde, transnationale beeldvorming in populaire media – van strips tot tweets – kan een evenwichtiger beeld gaan opleveren van de actuele maatschappelijke betekenissen van de Tweede Wereldoorlog.
