Erfelijke slapeloosheid

Nieuws | de redactie

27 november 2013 | Wel willen maar niet kunnen slapen, terwijl de rest van de wereld in dromenland verkeert, het moet een bijzonder vervelende ervaring zijn. Maar wat maakt de één nu een goede slaper en de ander een chronisch slapeloze? Eus van Someren van het Nederlands Herseninstituut licht een tipje van de sluier op.

Dat er sterke individuele verschillen bestaan in slaapkwaliteit is al veel langer bekend, maar over de hersenmechanismen die daaraan ten grondslag liggen vrijwel niets. Een chronisch slapeloze is niet te vergelijken met een goede slaper die een nacht wakker wordt gehouden. Na zo’n nacht geforceerd wakker blijven zal de goede slaper overdag de neiging hebben in slaap te vallen.

Bij slapelozen is er wonderlijk genoeg juist sprake van het omgekeerde. Ze blijven hyper-alert. Overdag, maar helaas ook ’s nachts. Hun brein is overgevoelig voor prikkels uit de omgeving en is in een constante staat van paraatheid om daarop te reageren. Dit wordt hyper arousal genoemd en is de meest consistente bevinding bij slapelozen.

Aanleg zichtbaar in hersenen

Door hersenactiviteit in de MRI-scanner te meten is het de onderzoekers gelukt voor deze meest karakteristieke afwijking een mogelijke oorzaak te vinden. Hoe meer hyper-arousal de slapeloze heeft, des te minder actief de nucleus caudatus is. Deze diep in de hersenen gelegen kern regelt de prikkelbaarheid van de hersenschors.

Ook na intensieve niet-farmacologische behandeling van de slaapklachten bleef deze kern te weinig activiteit vertonen, terwijl enigszins afwijkende activiteit in andere delen van de hersenen wel herstelde. Dat maakt de bevinding extra interessant. Al eerder bekend was dat slapeloosheid voor een deel erfelijk bepaald is. ‘Aanleg’ voor slapeloosheid zou daarom in de hersenen terug te vinden moeten zijn. Afwijkingen in de nucleus caudatus, en haar verbindingen met andere hersenstructuren, geven hier voor het eerst een aanknopingspunt voor.