Gevangen in luilekkerland
“Eten en bewegen zijn voor een belangrijk deel te verklaren door je sociale omgeving, en daarom moeten mensen verleid worden tot gezond gedrag. Net als bij opvoeden geldt: belonen is beter dan straffen.”
Tijdens haar intreerede liet Sanne de Vries (Lector Gezonde Leefstijl in een Stimulerende Omgeving, De Haagse Hogeschool) een keur aan mogelijke nudges zien die mensen aanzetten tot gezond gedrag: stappentellers, stickers die subtiel suggereren dat he ook de trap kunt nemen, plaatjes van boeken in een stiltecoupé, die er alleen al door de associatie voor zorgen dat mensen stiller zijn.
Gebraden ganzen door de lucht
Waar in de Middeleeuwen Luilekkerland alleen in dromen bestond – gebraden ganzen die door de lucht vliegen, pannenkoeken die aan de boom groeien – is Luilekkerland tegenwoordig geen sprookje meer, stelde de nieuwe lector tijdens haar intreerede.
De Vries: “We hoeven niet meer heel hard te werken voor ons eten. In Nederland is er eten in overvloed. Luilekkerland is werkelijkheid geworden. We leven in een land waarin we 24 uur per dag kunnen eten. Het aanbod is enorm en de porties worden steeds groter. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat worden we blootgesteld aan eten.”
“Als je producten maar aantrekkelijk en gezond presenteert, denken mensen dat er minder calorieën in zitten. Zo denken mensen dat er minder calorieën zitten in een broodje hamburger met een blaadje sla dan bij een identiek broodje hamburger zonder blaadje sla.”
Bodemloze soepkommen
Mensen kunnen ook heel moeilijk inschatten hoeveel zij gegeten hebben, weet lector De Vries. Een beroemd experiment met bodemloze soepkoppen toonde dat fijntjes aan. “De ene helft van het tafelgezelschap kreeg een normale kom tomatensoep en de andere helft kreeg een soepkom die met een onzichtbaar slangetje onder de tafel aangevuld werden. De mensen met de bodemloze soepkom bleken twee keer zo veel soep te eten als de mensen met een gewone soepkom, zonder dat zij dat door hadden.”
De Vries: “De vraag is: hoe kunnen we van Luilekkerland een land maken dat mensen uitnodigt tot gezond gedrag en waar de negatieve invloed op gezondheid zo klein mogelijk is? Waar de gezondheidsverschillen tussen laagopgeleide mensen en hoogopgeleide mensen zo klein mogelijk zijn.”
Het antwoord ligt volgens de nieuwe lector onder meer in het leren van voedselproducenten, van verkopers, van marketeers. Tegelijkertijd moeten we kennis uit de gezondheidswetenschappen, stedenbouw, sociale psychologie, communicatiewetenschappen gebruiken.
We zijn niet rationeel
“Veel van de voorlichtingscampagnes en gedragsinterventies gaan uit van het veranderen van bewust gedrag. We denken dat als we mensen maar genoeg kennis geven, als we mensen bewust maken van hun eigen gedrag, als we maar meer sport- en speelplekken aanleggen, dat ze dan vanzelf wel tot inkeer komen en gezond gedrag gaan vertonen.”
“Maar zo simpel steken we niet in elkaar. We zijn geen rationele wezens die bewust beslissen, alle voor- en nadelen tegen elkaar afwegen en dan een beredeneerde keuze maken. Over het gros van onze eet- en beweegbeslissingen denken we helemaal niet na.”
De richting die het lectoraat van Sanne de Vries de komende tijd inslaat, is die van de veldlaboratoria. “Daar ontwikkelen en evalueren we nieuw, innovatief sport- en beweegaanbod, verbeteren en evalueren een multidisciplinair behandelprogramma voor kinderen met overgewicht dat ontwikkeld is binnen het lectoraat van Rob Oudkerk. We leren mensen ‘exergames’ – fitness-spelletjes – die lengte, gewicht, fitheid, beweeggedrag monitoren. We hopen in de toekomst samen met TNO en Innosport een tweede fieldlab te realiseren op de Sportcampus Zuiderpark.”
